20 Ocak 2010Referans Gazetesi
Askeri harcamaların ilginç bir tarafı var. Bu konudaki bilgilerin bir ölçüde gizlilik taşıması hemen her ülkede kabul edilebilir görülüyor. Bunu anlamak zor. Çünkü, askeri sır olması gerek harcanan para mıdır, yoksa bununla neler yapıldığının teknik ayrıntıları mı? Sanki askeri harcama rakamına bakılarak askeri planlar anlaşılabilirmiş gibi, askeri harcamalara ilişkin bilgiler pek çok ülkede bir türlü saydamlaşmaz. Oysa askeri harcamalar "ulusal savunma" adı verilen bir kamusal malın toplumsal açıdan gerekli ölçüde temin edilmesi için yapılan harcamalardır. Kamusal malların toplumsal açıdan gerekli olan ölçüde sunulmasında, genelde, piyasa mekanizmasının etkin olmaması nedeniyle bu malların finansmanı vergi toplanarak sağlanır. Ama sonuçta, demokratik bir ülkede, bu mallardan ne kadarına gereksinim duyulduğuna da bunun finansman yoluna da karar vermesi gereken toplumdur.
Yunanistan krizi çıktığında da bu ülkenin askeri harcamalarının saydam olmadığı görüşü ortaya atıldı. Burada herhalde, AB ülkelerine gönderme yapılarak, "diğerlerinden daha az saydam" denilmek isteniyor olmalı. Eğer söylenen doğruysa garip bir durum var. Yunanistan'ın silahlı kuvvetlerini modernleştirmek için epeyce gayret gösterdiği biliniyor. Konunun meraklıları, Yunanistan'ın (ya da başka bir ülkenin) hangi askeri malzemeleri aldığını, biraz araştırınca, öğrenebiliyorlar ama vergi ödeyenler bu alımların onlara kaça mal olduğu konusunda bilgisizler! Tersi olsa, bir ölçüde, anlayacağım.
"Yayımlanan veriler esas alındığında", Yunanistan'ın ve çevremizdeki ağırlığı olan diğer bazı ülkelerin kaynaklarının ne kadarını askeri harcamalara ayırdığına baktım. Bu konuda bilgi veren iki açık kaynak Dünya Bankası ve Stockholm International Peace Research Institute (SIPRI). Bu iki kuruluşun verileri birbirlerine çok yakın. Bu nedenle Dünya Bankası'nın rakamlarını esas almakta bir sakınca görmedim. Aşağıdaki tabloda 2003-2008 dönem ortalaması olarak bu ülkeler ile Türkiye'nin askeri harcama/GSYH oranları veriliyor.
Tabloda benim dikkatimi çeken birkaç nokta var. Bunlardan birisi "seçtiğim" beş ülkeye oranla Türkiye'nin askeri harcama/GSYH oranının daha düşük olması. Bu, Türkiye'nin askeri amaçla "az kaynak" kullandığı anlamına gelmiyor. Bir karşılaştırma yapabilmek için dünyada ortalama askeri harcama/GSYH oranının yüzde 2,4 olduğunu belirteyim. İkincisi, askeri güç kullanımına başvuracağından korkulan İran'ın askeri harcamalarının GSYH'sine oranının pek de yüksek olmaması. Buna karşılık, böyle tanınmayan, Suudi Arabistan'ın askeri harcama/GSYH oranının, bu altı ülke arasında, en yüksek olması. O kadar ki, İsrail'inkinden bile fazla! Üstelik bu iki ülke diğerlerinden belirgin bir biçimde farklılaşıyorlar. İsrail ve Suudi Arabistan'ın GSYH'lerinden askeri harcamaya ayırdıkları paylar, diğer dört ülkenin askeri harcama/GSYH oranlarının 2.5 katını aşıyor!
Ülkelerin GSYH'leri birbirlerinden oldukça farklı. Bu nedenle mutlak rakamlara da bakmakta yarar var. Aşağıdaki tabloda 2008 yılı için bu ülkelerin askeri harcamalarının mutlak büyüklükleri veriliyor:
Suudi Arabistan yine, üstelik büyük bir farkla, birinciliğini koruyor. İran'ın askeri harcama miktarı sadece Mısır'dan fazla. Mısır'ınki ise insanı şaşırtacak kadar düşük. İsrail'in askeri harcama miktarı nüfus, yüzölçümü açısından çok daha büyük olan Türkiye'den sadece 0.5 milyar dolar daha az! Bu rakamlara göre ya bu ülkelerin bazıları çok verimsiz askeri harcama yapıyorlar ya bazı ülkeler askeri harcamalarını ötekilerden daha fazla gizliyorlar ya da bu ülkelere ilişkin olarak bize anlatılan hikâyeler doğru değil.
Ülkeler | Askeri Harcama/GSYH (2003-2008) (%) |
İran | 3,18 |
İsrail | 8,11 |
Mısır | 2,79 |
Suudi Arabistan | 8,49 |
Türkiye | 2,57 |
Yunanistan | 3,34 |
Kaynak: Dünya Bankası
Ülkeler | 2008 Yılı Askeri Harcama (milyar $) |
İran | 9.5 |
İsrail | 16.2 |
Mısır | 3.7 |
Suudi Arabistan | 38.2 |
Türkiye | 16.7 |
Yunanistan | 12.6 |
Kaynak: Dünya Bankası
