11 Ekim 2010Referans Gazetesi
Önce özür dileyeyim. 6 Ekim 2010 tarihli yazımda, kendi hatam sonucu yanlış bazı sonuçlar yer alıyor. Sayın Uğur Gürses ve Sayın Seyfettin Gürsel uyardılar. Kendilerine teşekkür ediyorum. Söz konusu yazımda yanlış olan, son dört ayda kesimler itibariyle istihdam artış hızlarının çok yüksek olmamakla birlikte birbirlerine çok yakın olduklarıydı. Öyle değil. Kesimlerin istihdam artış hızları arasında, daha önceki yıllarda olduğu üzere, ciddi farklar var. Öte yandan mart-haziran dönemindeki ortalama istihdam artış oranının geçmiş dönemlere oranla istisnai derecede yüksek olmadığına ilişkin sonuç ise büyük ölçüde geçerliğini koruyor. Şimdi kafama takılan soruya tekrar döneyim.
Aşağıdaki tabloda toplam istihdam verilerinden çeşitli alt dönemler itibariyle hesaplanan aylık ortalama değişme oranları ve değişim katsayıları veriliyor. Verilerden, kabaca toparlanma dönemi olarak tanımlanabilecek, 2009 Temmuz-2010 Haziran döneminde, aylık ortalama istihdam artış oranının, elde veri olan dönemin kalanında, yani 2005 Ocak-2009 Haziran döneminde, sağlanandan epeyce fazla olduğu görülüyor.
Buna karşılık aynı dönemdeki aylar arasındaki istihdam artış oranının farklılaşmasının ölçütü olarak kullanılan ‘değişim katsayısı' (standart sapma/ortalama) daha düşük. Bu iki sonuç, söz konusu 12 aylık dönem daha önceki yılların aynı dönemleriyle karşılaştırıldığında geçerli. Başka bir deyişle, bu rakamlara göre kabaca ekonominin toparlanma döneminde hem istihdamdaki ortalama artış hızı yükselmiş hem de istihdam artışlarındaki dalgalanmalar epeyce düşmüş.
Tablodan görüleceği üzere Temmuz 2009-Haziran 2010 dönemi hem ortalama istihdam artış hızı hem de bu değişkenin aylar arasında oynaklığı açısından istisnai bir konumda görünüyor. İstihdamda en yüksek ortalama artış bu dönemde sağlanmış. Değişim katsayısı da en düşük olan yine bu dönem. Burada ilginç olan nokta, son dönemde kriz öncesinde ekonominin oldukça hızlı büyüdüğü Ocak 2005-Eylül 2008 döneminde sağlanan ortalama aylık istihdam artış hızının 1.7 katına ulaşılmış olması.
Yazıyı çok fazla rakama boğmamak için vermediğim ana alt kesimler (tarım, imalat sanayii, inşaat ve hizmetler) itibariyle karşılaştırmaların sonuçları ise şöyle özetlenebilir: Toparlanma döneminde sağlanan ortalama istihdam artışı, tüm alt kesimler itibariyle hem daha önceki dönemin tümünden hem bu döneme karşılık gelen daha önceki birer yıllık dönemlerde ulaşılandan daha fazla. Değişme katsayısı tüm alt kesimler için, son bir yıllık dönemde daha önceki dönemin tümüne oranla düşmüş. Tarım ve inşaat kesimlerinde aynı sonucu tüm alt dönemler için de bulmak olanaklı. İmalat sanayii ve hizmetler kesimlerinde alt dönemler itibariyle karşılaştırmalarda çıkan sonuçlar ise bazı dönemlerde daha çok, diğerlerinde daha az biçiminde farklılaşıyor.
Toparlanma döneminde istihdam artış hızının görece yüksek olması, özel kesimin ileriye yönelik bekleyişlerinin oldukça iyimser olduğu biçiminde yorumlanabilir. Bence, bunda fazla yadırganacak bir şey yok. Daha önceki yıllarda da özel kesimin bekleyişlerinde köklü değişiklikler olmuştu. Bu bağlamda, niçin özel kesimin iyimser konuma bu kadar güçlü bir biçimde geçtiği, buna yol açan etmenlerin neler olduğu, üzerinde durmaya değer sorular. Yanıtlanması bana daha zor gelen soruysa aylık istihdam artış hızı rakamlarındaki oynamanın, geçmiş yıllara oranla neden önemli ölçüde düştüğü. Bu, özel kesimin istihdam konusundaki davranışlarında bir farklılık olduğu anlamına mı geliyor? Eğer öyleyse bu nasıl yorumlanabilir ve toparlanma sürecinde beklenen bir davranış mıdır? Bu sorulara henüz yanıt bulamadım.
