“Anlatılan senin hikâyendir”
Doğumunun 200. Yılında, Karl Marx’ın kadim Roma şairi Horatius’tan biz insanlığa aktardığı bu veciz cümleyi, sizlere 2018’in kısa bir vakayinamesini hazırlamaya çalışan bizler, yani Vakanüvisiniz hakir Ömer Madra ve Tedrisat-ı Lisan-ı Âl-i Osmani kıraathanesinin daimi birinci sınıf talebesi bendeniz Can Tonbil, amentümüz olarak tarih dersanesi methalinin başköşesine koymak istedik.
Çünkü savaş, iklim felaketleri, hukuksuzluklar, isyan, çaresizce göç eden canlılar ve yaklaşmakta olan yokoluşun belirgin izleri ile dolu 2018 yılı, zengininden fakirine, insanından, bitkisine, gökyüzünden yeryüzüne her yerde herkese yakın geleceğin zorluğuna dair izleri beraberinde getiren bir yıl oldu.
İşte huzurlarınızda 2018 yılının önemli olaylarını kapsayan geleneksel Açık Gazete yıllık vakayinamesi.
Ocak ve Şubat aylarına buradan ulaşabilirsiniz.
Mart ve Nisan aylarına buradan ulaşabilirsiniz.
MAYIS
Yeni bir bilimsel araştırma, dünya üzerindeki 7,6 milyar insanın, diğer canlıların sayısı ile kıyaslandığında aslında çok küçük bir azınlık olduğunu net bir biçimde ortaya çıkardı. İnsan türü, yeryüzünde yaşayan bütün canlıların yüzde 0,01'ini oluşturuyor. Yani, onbinde birini! Fakat buna rağmen insanlık, gezegendeki vahşi hayvan türlerinin yüzde 83'ünün, bitki türlerininse yarısının yok olmasına yol açtı. Yetmezmiş gibi, geçen sene boyunca bu muazzam yıkımı artırarak devam ettirdi.
Sadece geçen Mayıs ayında insan kaynaklı iklim değişikliği nedeniyle, Somali, Suriye, Irak, Kenya, ABD, Rusya, Yemen, Özbekistan ve Almanya sular altında kaldı ve yüzlerce kişi hayatını kaybetti. Hindistan'ın kuzeyindeki Uttar Pradesh ve Rajasthan eyaletlerinde yaşanan kum fırtınasında yüzün üzerinde insan yaşamını yitirdi.
Türkiye’de ise, Ankara, Eskişehir, Kuşadası, Kırşehir, Afyon ve Artvin sular altındaydı. Marmaris’te 3 farklı noktada çıkan yangınlarla orman yangını sezonu da açılmış oldu.
Bir başka tür yangın ise üniversiteleri sarmış durumdaydı. Boğaziçi Üniversitesi sosyoloji bölümünden bir öğrencinin daha tutuklanarak Silivri Cezaevi'ne gönderilmesi ile, tutuklu Boğaziçi öğrencisi sayısı 14'e yükseliyor, bu arada Barış için Akademisyenlerin yargılanmalarına devam ediliyordu.
İstanbul Üniversitesi bileşenleri 13 üniversitenin bölünmesini öngören tasarıya karşı Beyazıt Meydanı'nda eylemlerine devam ederken, akademisyenler, YÖK Başkanı Saraç’ın "İstanbul Üniversitesi’nde yeni bir model deneyeceğiz" şeklindeki sözlerine, "600 yıllık üniversitemiz deneme tahtası veya denek değildir" diyerek tepki gösteriyordu.
Ankara’da Yüksel Caddesi'nde, KHK ile görevinden ihraç edilenlerin “İşimizi geri istiyoruz” eylemine destek veren 75 yaşındaki Perihan Pulat ve Gülnaz Bozkurt polisin darp etmesi sonucu yaralanmış, tutuklu olduğu cezaevinden getirilen Halkların Demokratik Kongresi (HDK) Eş Sözcüsü Profesör Onur Hamzaoğlu annesini son yolculuğuna uğurlarken, herhangi bir açıklama yapmaması konusunda Jandarmalar tarafından uyarılmıştı.
2017 Kasım’ından beri tutuklu bulunan sivil haklar savunucusu ve iş insanı Osman Kavala hapishaneden yazdığı mektubunda, "Masumiyet karinesi başından itibaren yargı sürecinin temel unsuru olarak kabul edilmezse bu dengesizlik sürüp gidecek" derken, dostları 6 aydır cezaevinde bulunan Kavala'ya özgürlük çağrısı yapıyordu.
Mayıs ayında seçim çalışmaları tam gaz devam ediyordu.
Çalışmalarına sosyal medyada başlayan Halkların Demokratik Partisi (HDP) adayı olan ve 1.5 yıldan uzun süredir tutuklu bulunan eski Eş Genel Başkan Selahattin Demirtaş’ın tahliye talebi reddedildi. CHP adayı Muharrem İnce mitinglerine yer vermeyen iktidar yanlısı medyayı protesto etmek için Edirne mitingini kendisi canlı yayınladı. Cumhurbaşkanı adaylığı için gerekli 100 bin imzayı biraz zorlanarak da olsa toplayan Vatan Partisi Genel Başkanı Doğu Perinçek’in ilk vaatlerinden biri, HDP’nin kapatılması için Yargıtay’a talepte bulunmak oldu.
Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın "Şayet bir gün milletimiz 'Tamam' derse ancak o zaman biz kenara çekiliriz” sözleri üzerine Twitter'da “Tamam” etiketi önce Türkiye, sonra dünya gündeminde sosyal medya paylaşımında birinci sıraya yükselirken, genel af tekliflerinde kararlı olduklarını ifade eden MHP Genel Başkanı Bahçeli’nin bu talebi kamuoyu nezdinde olumlu yanıt bulmuyordu.
Özelleştirilen Şeker Fabrikalarının birbiri peşi sıra satışa çıkarılması süreci hızla devam ediyor, İstanbul’un Taksim meydanındaki Atatürk Kültür Merkezi’nin yıkım çalışmalarında sona geliniyor, uluslararası kredi derecelendirme kuruluşları ve iktisat analistleri Türkiye ekonomisini kötü günlerin beklediği uyarısını yapıyordu.
Yıkılan AKM.. (Fotoğraf: DHA)
Dünyanın en büyük internet ansiklopedisi Wikipedia’nın Türkiye’deki yasaklanmasının 1. yılı geride kalırken, OHAL kapsamında çıkarılan KHK’larla toplamda 116 basın-yayın kuruluşunun kapatıldığı haberi, basın-yayın kuruluşlarının büyük çoğunluğunda kendine yer bulamıyordu.
Bu esnada çok uzaklarda, ABD'de yargılanan Halkbank eski genel müdür yardımcısı Hakan Atilla, 2 yıl 8 ay hapis cezasına çarptırıldı. Bir zamanlar yetkililer tarafından “hayırsever işadamı” diye nitelendirilen Reza Zarrab’ın (Rıza Sarraf) sanıkken itirafçı olduğu davada, Atilla, ABD'nin İran'a yönelik yaptırımlarını delmekle suçlanıyordu.
ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, ülkesinin İran'la iş yapanlara hesap soracağını söyleyerek açıktan tehdide başlarken, 2018 yılının Mayıs ayında, ABD yönetimi büyükelçiliğini Tel Aviv'den Kudüs'e taşıma kararı aldı. Çıkan protesto olaylarında 60’dan fazla Filistinli öldürüldü, 2700’den fazla insan yaralandı. Dünya çapında destek eylemleri düzenlenirken, Türkiye’de Gazze’deki olaylar sonrası üç günlük yas ilan edildi.
Mayıs’ta da şiddet ve terör dünyanın dört bir yanında kol gezmekteydi. Afganistan, Kenya ve Endonezya radikal islamcı terör saldırılarına hedef olurken, Orta Afrika ülkelerinden Burundi'de anayasa referandumu öncesi gerginlik, yerini şiddet olaylarına bıraktı – onlarca insan hayatını kaybetti.
HAZİRAN
Oxford Üniversitesi tarafından hazırlanan – ve dünyada en fazla uydurma haberin Türkiye’de üretildiğini ortaya koyan– araştırma sonuçlarına göre yalan haberler sadece Türkiye’de değil, dünya genelinde yükselişteydi. Öyle bazı durumlar vardı ki, mızrak çuvala sığmıyor, görünen köy kılavuz istemiyordu.
Örneğin, Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu UNICEF'in raporuna göre, Afganistan’da yaklaşık 4 milyon çocuk okula gidemiyor, kız çocuklarınınsa yüzde 60’ı eğitimden yoksun kalıyor, Stockholm Barış Araştırmaları Enstitüsü'nün (SIPRI) raporuna göre nükleer bomba sahibi ülkeler bombalarını geliştiriyor ve modernleştiriyor, bir başka bilimsel rapora göre, deniz kirliliği nedeniyle caretta caretta kamplumbağalarının yarısından çoğunun sindirim sisteminde plastik bulunduğu ortaya çıkıyordu.
Küresel göçmen krizi kötüleşerek devam ediyordu. Avrupa'ya yeni bir hayat kurmak için gitmeye çalışanları taşıyan bir sürat teknesi Ege kıyılarında içindeki insanlarla beraber batıyor, Suriye'de yılın ilk 4 ayında 920 bin sivilin yerinden yurdundan olduğu açıklanıyor, 629 göçmen taşıyan Aquarius adlı geminin İtalya ve Malta limanlarına yanaşması bu ülkeler tarafından kabul edilmiyordu. Yılın son ayında Sınır Tanımayan Doktorlar yardım örgütü, kendilerine gelen baskıya daha fazla dayamayacak ve onbinlerce göçmeni kurtaran Aquarius gemisinin faaliyetlerini durdurmak zorunda kaldığını açıklayacaktı. Serbest piyasanın “Bırakınız geçsinler” sloganı, günümüzde yerini “Bırakınız boğulsunlar”a bırakmaktaydı.
Mayıs ayında Küresel Barış Endeksi'nde üç sıra gerileyerek, dünyada 163 ülke arasında 149'uncu sırada – ve Kuzey Kore'nin hemen üzerinde – yer alan Türkiye’de tartışmanın odağı ise demokrasi mücadelesi ve seçimlerdi.
Uluslararası Af Örgütü’nün (AI) "acil eylem" kampanyası başlattığı günlerde şarkı sözlerinden dolayı tutuklu rapçi Ezhel ve Boğaziçi Üniversitesi’nde Afrin operasyonunu protesto ettikleri gerekçesiyle tutuklu 14 öğrenci tahliye edilirken, Prof. Dr. Büşra Ersanlı "Bu Suça Ortak Olmayacağız" bildirisini imzaladığı için bir yıl üç ay hapis cezasına çarptırılıyordu.
Hak savunucularına yönelik ihlal raporunu açıklayan İnsan Hakları Derneği (İHD), kendi üye ve yöneticilerine OHAL sürecinde 225 ayrı dava veya soruşturma açıldığını, birçok hak savunucusunun tutuklandığını, 10 İHD'linin de Kanun Hükmünde Kararname ile ihraç edildiğini açıkladı.
İstanbul Kadıköy'de "Karneler sizin, gelecek bizim" çağrısıyla eylem yapan öğrencileri polisin darp ederek gözaltına alması cep telefonları ile kaydedildi. İçişleri Bakanı Süleyman Soylu’nun "Talimat verdim" yolundaki açıklamasından sonra, ilk şehit cenazesinde CHP’nin çelengi yere atıldı.
Müebbet hapse mahkûm edilen akademisyen ve yazar Mehmet Altan, 5,5 ay sonra Anayasa Mahkemesi’nin kararı ile “hak ihlali” gerekçe gösterilerek tahliye edildirken, 78'liler Girişimi sözcüsü ve Halkların Demokratik Partisi (HDP) Parti Meclisi üyesi Celalettin Can, HDP üyeleri Abdukselam Yolcu, Erhan Sarıkaya, Vahit Dalgıç, Filiz Yılmaz, Gonca Yangöz, M. Şamil Altan, Nevzat Yılmaz ve Taylan Talaş hakkında da tahliye kararı çıktı.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan'ın yakınları tarafından Man Adası'nda bulunan bir off-shore şirkete para aktarıldığı iddiasına ilişkin davada CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu 197 bin lira manevi tazminat ödemeye mahkûm edilirken, Türkiye seçim sath-ı mailine girmişti bile.
Bozulduğu iddia edilen tele-prompter cihazları, duvara “ketıl” (çaydanlık) çizdikleri için gözaltına alınanlar, Millet bahçeleri, Millet kıraathaneleri, refah seviyesi ölçütü olarak gösterilen buzdolapları, “macera arayanlara” örnek olarak gösterilen iç savaştan harap olmuş komşu ülkeleri, tekelleşen tv ekranları, gazete sayfaları ve kana bulanan seçim kampanyaları eşliğinde seçim hazırlıkları süreci hızla devam ediyordu.
Şanlıurfa'nın Suruç ilçesinde, bu seçimlerde yeniden aday olan AKP Milletvekili İbrahim Halil Yıldız ile Demokratik Bölgeler Partisi (DBP) il yönetici Esvet Şenyaşar arasındaki kavgada bıçak ve silahlar kullanıldı. Kavgada ve kavga sonrasında hastane acil servisinde geçen şiddet olaylarında Esved, Fadıl ve Ferit Şenyaşar ile Yıldız'ın kardeşi Mehmet Şah Yıldız hayatını kaybetti, 8 kişi de yaralandı. OHAL şartlarında Özel Harekât Polisi kontrolü altındaki merkez şehir hastanesinin acil servis bölümü içinde ateşli silahların yanı sıra oksijen tüpleri ve serum şişelerinin de silah olarak kullanıldığı medyada yer aldı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, “istihbarattan aldığı bilgiye gore”, CHP'nin cumhurbaşkanı adayı Muharrem İnce'nin Diyarbakır'da gerçekleştirdiği mitinge katılanların “neredeyse tamamı”nın HDP'li olduğunu söyledi. HDP eski eş başkanı, tutuklu siyasetçi Selahattin Demirtaş’ın tahliye talebi Ankara Ağır Ceza Mahkemelerinin ardından Anayasa Mahkemesi tarafından da reddedildi.
İHD ile Bağımsız Seçim İzleme Platformu’nun raporlarına göre, siyasi parti ve adayların seçim kampanya çalışmalarına yönelik 48 engelleme ve saldırı gerçekleşmişti. Bu saldırıların 30’u, yani yüzde 60 küsuru HDP’ye yönelikti.
Sonunda seçimler gerçekleşti. Cumhurbaşkanı Erdoğan, seçim sonuçları ile ilgili yaptığı ilk açıklamada zaferini ilan ederek, Türkiye'nin dünyaya demokrasi dersi verdiğini söyledi.
Fotoğraf: Reuters
Vatandaşlar, bu seçimde 550 yerine 600 milletvekili için oy kullanmıştı. Seçim için yurt içi ve yurt dışında toplam kayıtlı 59 milyon 367 bin 469 seçmenin 51 milyon 189 bin 698'i oy kullandı. Katılma oranı yaklaşık yüzde 86 olarak hesaplandı. Toplam oyların 1 milyon 53 bin 362'si geçersiz sayıldı.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan yüzde 52.40, CHP'nin cumhurbaşkanı adayı Muharrem İnce yüzde 30.81, HDP'nin adayı Selahattin Demirtaş yüzde 8.27, İYİ Parti'nin adayı Meral Akşener yüzde 7.43, Saadet Partisi'nin (SP) adayı Temel Karamollaoğlu yüzde 0.90, Vatan Partisi'nin (VP) adayı ise yüzde 0.20 oy aldı. HDP ve İYİ Parti yüzde 10 seçim barajını aşarak, Meclis'e girdi. İkinci tura gidilmedi.
Genel seçimin kesin olmayan sonuçlarına göre Meclis'te kadın milletvekili oranı yüzde 17'de kalmış, 33 ilden hiç kadın aday çıkmamış, ancak, bir önceki dönemde yüzde 14,7 olan kadın oranı, yeni dönemde yüzde 2,3’lik bir artışla yüzde 17'ye çıkmıştı. Kadın vekil oranının en yüksek olduğu parti, yüzde 37 ile uzak ara yine HDP olmuştu. (İkinci AK Parti: % 18, CHP: % 12.) Anlaşılan Türkiye, kadınların ellerinin hamuruyla siyasete bulaşmasından pek yana değildi.
Seçimler sırasında gözlemci olarak görev yapmak isteyen 10 yabancı gözaltına alınırken, sonuçlarla ilgili ilk açıklama Avrupa Parlamentosu’nun (AP) Türkiye raportörü Kati Piri'den geldi. Raportör Piri OHAL koşullarına vurgu yaptı: "AB ile uyuşmayan bir sistemin önündeki tek engel kalktı" dedi.
ABD Başkanı Trump, Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan'ı seçimlerdeki başarısından ötürü tebrik ederken, Ordu'nun Korgan ilçesinin AKP'li Belediye Başkanı Tuncay Kiraz, mahallelerde beton yol yapılma sıralamasının Cumhurbaşkanlığı seçiminde Tayyip Erdoğan'a verilen oy yüzdesine göre yapılacağını söyledi. Burada AB kriterleri ile uyum sorunu yoktu anlaşılan.
