Haftanın Kitabı'nda Ceyhan Usanmaz, Özgür Türesay'ın ölülerin yaşayanlarla iletişim kurduğuna yönelik inanış olarak tanımlanabilecek ispritizmacı faaliyetlerini irdelediği "Osmanlı'da Ruh Çağırma: 1850’lerden 1910’lara Osmanlı İmparatorluğu’nda Manyetizmacılık ve İspiritizmacılık" adlı kitabı üzerine konuşuyor.
Fol yayınevinin "Acaib Garaib" serisi, yine oldukça netameli bir kitapla devam ediyor! Serinin ilk kitabı olarak geçen sene yayımlanan Osmanlı'nın Üç Harflileri'nde, Osmanlı siyasi düşünce ve zihniyet tarihi üzerine araştırmalarıyla tanınan Marinos Sariyannis'in iki makalesi bir araya getirilmişti. Bu makaleler, Osmanlılarda vampirlik ve hayalet hikâyeleri gibi ölüler diyarından bu dünyaya geri dönen ruhlarla ilgili geleneklerle ve hikâyelerle başa çıkma biçimlerini ele alıyordu. Diğer bir deyişle hortlaklar, hayaletler ve cinler arasında dolaşmıştık! Yakın bir zaman önce, serinin ikinci kitabı olarak yayımlanan Osmanlı'da Ruh Çağırma'da da Özgür Türesay, üzerinde pek az (neredeyse hiç) durulmamış bir konuyu gündeme taşıyor; Osmanlı ispiritizmacılığı. Türesay, kabaca, "ölülerin yaşayanlarla iletişim kurduğuna yönelik inanış" olarak tanımlanabilecek ispritizmacı faaliyetleri, bu alandaki matbu üretime de odaklanarak irdelemiş.
Öncelikle, ilgili bazı terimlerin açıklanması ve Osmanlı ispritizmacılığının küresel bağlamda nereye oturduğunun görülebilmesi için ispritizmacılığın nasıl bir düşünsel iklimde doğduğuna eğilip Avrupa'daki tarihini vererek konuya genel bir giriş yapıyor Özgür Türesay. Tamamen matbu kaynaklara dayanan bir çalışma yaptığı için de önemli bir bölümü, Osmanlı Türkçesindeki ispritizmacılık taraftarı ve karşıtı yayınları ayrıntılı bir biçimde incelemeye ayırmış. Son olarak da, Osmanlı düşünce tarihi bağlamında ispritizmacılığın ne anlama gelebileceği üzerine kafa yorup bu olgunun daha iyi değerlendirilebilmesi için bazı önerilerde bulunmuş.
"Acaib Garaib" serisinin, yalnızca bu ilk iki kitabından bile yola çıkarak, Osmanlı ve Türkiye bağlamında doğaüstü ve doğaötesi olgular konusundaki önemli bir boşluğu doldurduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. Üstelik, Özgür Türesay'ın kitabının önsözünde bahsettiği bir projenin ürünlerini de, yine bu kapsamda okuma imkânı bulabiliriz gibi görünüyor. Girit'te yürütülen bu projede onlarca tarihçinin Osmanlı toplumunda 'acayip' ve 'garaib' olarak adlandırılan vakalar konusunda beraber çalıştığını, uluslararası sempozyum ve çalıştaylar düzenlediklerini öğreniyoruz. Ayrıca 2020'den beri de bir bilimsel dergi yayımlanıyormuş; Aca'ib: Occasional Papers on the Ottoman Perceptions of the Supernatural.
Özgür Türesay
Osmanlı'da Ruh Çağırma: 1850’lerden 1910’lara Osmanlı İmparatorluğu’nda Manyetizmacılık ve İspiritizmacılık
Fol Kitap, 2024, 231 s.
