2022'nin ardından: Ukrayna Savaşı'ndan Covid-19'a

Ocak

Ayın Sözü:

Para kazanmaya çalışmıyoruz. İnsanların aşılandığını görmek istiyoruz.

Peter Hotez ve Maria Elena Bottazzi, Texas Çocuk Hastanesi’nde geliştirdikleri yeni coronavirüs aşısının pantenti ücretsiz olarak paylaşacaklarını duyururken Hotez, Washington Post'a bu sözleri söyledi. (Common Dreams)

Dünya:

- İnsanlık yeni yıla kaygı verici, uğursuz bir açıklama ile girdi. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), dünya çapında gıda fiyatlarının 2021'de yüzde 28 oranında artarak son 10 yılın en yüksek seviyesine çıktığını açıkladı. Dahası, FAO’ya göre 2022'de daha istikrarlı fiyatlara ulaşma ihtimali de düşüktü.

- Kazakistan’da yeni yılın ilk haftasında isyan çıktı. LPG fiyatlarındaki artışı protesto eden kitlelerin eylemleri büyüdükçe yolsuzluk ve rejim karşıtı isyana dönüştü. Polis müdahalesiyle birlikte ölümlerin de yaşandığı olaylar sebebiyle Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, hükümeti görevden aldı, zamları geri çekti. Ancak birçok şehre yayılan eylemlerin durmayınca eylemcileri terörist ve dış destekli darbeciler olmakla suçladı ve Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü (KGAÖ) barış gücü birliklerini Kazakistan’a çağırdı. Aynı zamanda askerlere vur emri verdi. 9 eyalette OHAL ilan edildi. Asker ve polis göstericilere ateş etmeye başlayıp çoğu Rus askerinden oluşan “barış gücü” birlikleri de sökün edince, ülkede olaylar durduruldu.

- Türkiye de halk isyanına karşı Kazakistan devletinin yanında olduğunu açıklayan devletler arasında yer aldı. Hatta TBMM’de AKP-MHP-CHP-İP imzalı ortak bir Kazakistan’a destek bildirisi dahi yayımlandı. İktidar ve muhalefeti ilk kez Kazakistan isyancıları kenetlemişti.

- Kazakistan krizinin hemen ardından gözler bu sefer de Ukrayna üzerinden yaşanan askerî gerilime çevrildi. Ukrayna’nın NATO üyeliği konusunda ABD ve Rusya arasındaki müzakereler uzlaşmazlıkla sonuçlandı. Rusya, NATO’nun Ukrayna ve Doğu Avrupa’yı NATO’ya almama garantisi vermesini isterken ABD bunu reddetti. Rusya, Ukrayna sınırı ile Belarus’a asker ve teçhizat yığınağı yaparken ABD, Letonya, Litvanya, Birleşik Krallık gibi ülkeler de Ukrayna’ya silah yardımında bulundu.

- Birleşik Krallık’ı tam bir polis devletine dönüştüreceği söylenen Polis, Suç, Ceza ve Mahkemeler yasa tasarısı iklim aktivistleri ve ırkçılık karşıtlarının protestoları sayesinde Lordlar Kamarası’ndan geçemedi. O sırada başbakan Boris Johnson, pandemi kısıtlamaları döneminde maskesiz eğlence partileri düzenlemekten dolayı sert eleştirilere maruz kalıyordu.

- Gene yılın ilk ayında beklenmedik bir sınıfsal tepkiye tanık olundu. Dünya çapında 100'ü aşkın milyoner ve milyarderden oluşan "Vatansever Milyonerler" grubu, zenginlere servet vergisi getirilmesini istedi. Yayımlanan açık mektupta, "Milyonerler olarak mevcut vergi sisteminin adil olmadığını biliyoruz. Son iki yılda dünyada son derece acılı bir süreçten geçilirken bizim servetimiz pandemi sırasında arttı. Ancak, dürüst olmak gerekirse çok azımız vergiler yoluyla adil bir katkıda bulunduğunu söyleyebilir" ifadeleri yer aldı. Vatansever Milyonerler arasında dünyanın en zengin 10 ismi yer almıyordu.

Gabriel Boric, seçim kampanyası esnasında. (AP)

- Şili’nin yeni sosyalist başkanı Gabriel Boric, kabinesini açıkladı. 24 bakanın 14'ünün kadınlardan oluştuğu kabinenin yaş ortalaması 49’du. Kabinede en kritik ve simgesel görevlerden biri 1973'te askerî darbeyle devrilen sosyalist Devlet Başkanı Salvador Allende'nin torunu Maya Fernandez'e verildi. Savunma Bakanı olarak atanan Maya Fernandez, dedesini devirip öldüren ordunun başına geçmiş oldu.

- Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Strasbourg'daki merkezinde mahkemenin 2021 bilançosunu açıkladı. Değerlendirme bekleyen toplam 70 bin 150 başvurunun 15 bin 250'si Türkiye ile ilgiliydi. 2021 sonunda en fazla dava başvurusu yapılan ülkeler sıralamasında 17 bin 13 başvuru ile Rusya ilk sırada yer alıyordu ve Türkiye ise ikinci sıradaydı.

Türkiye:

- Türkiye yeni yılın ilk dakikalarına büyük zamlarla girdi. Elektrik, gaz, köprü geçişleri gibi birçok vergi ve ödemede yapılan zamlar kamuoyunda büyük tepkiye neden olurken, iktidara yakın medya bunları ya görmezden geldi ya da bunlara ilk sayfalarında pek az yer ayırdı.

- Ülke yeni yıla aynı zamanda enflasyon rekoru haberiyle de giriyordu. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) yıllık enflasyonun yüzde 36,08 olarak gerçekleştiğini açıkladı. Üretici enflasyonu yıllık bazda yüzde 79,89'a çıktı. Böylece enflasyon son 19 yılın en üst seviyesine çıkmış oldu. Enflasyon Araştırma Grubu (ENAG) verilerine göre ise enflasyon yıllık yüzde 82,81 olmuştu. Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, TÜİK’in açıklamasından hemen sonra enflasyonun Ocak ayında pik yapacağını ama 2023 seçimlerine tek haneli enflasyon ile girileceğini söyledi. Açıklamadan iki hafta sonra ise Bakan Nebati bu kez enflasyonun 2022 yılında yüzde 40’lara kadar tırmanacağını ama yıl sonunda yüzde 30’lara inerek 2023’te tek haneli rakamlara varacağını söyledi.

- Yeni yılın göçmenlere yönelik ilk saldırısı 7 Ocak’ta yaşandı. Pursaklar Saray Yaşamkent sitesinde yaşayan Afganistan asıllı Suudlu bir aileye, bir grup ırkçı saldırgan silahlı baskın yaptı. Ailenin çocukları darp edildi. Mahalle halkının göçmen aileye sahip çıkması üzerine saldırganlar kaçmak zorunda kaldı. Bir diğer ırkçı saldırı ise 2 gün geçmeden yapıldı. 9 Ocak akşamı İstanbul’un Esenyurt ilçesinde saldırıya uğrayan Filistinli bir genç, yakınlarda Suriyelilerin işlettiği bir dükkâna sığındı, saldırılarına burada da devam eden ırkçılar, dükkândakilerin tepki göstermesi üzerine, 30-40 kişilik bir grupla birlikte bu defa cam çerçeve kırıp dükkânı tahrip ettiler, iki kişiyi yaraladılar.

- 11 Ocak’ta ise çoğu Türkiyeli ve aralarında birkaç Afgan’ın da olduğu bir grup çete üyesinin göçmenlerin kaldığı bir eve yaptığı baskında Suriyeli bir göçmen bıçaklanarak hayatını kaybetti. 12 Ocak’ta İstanbul Bayrampaşa’da ev kirasını 1200 TL’den 3000 TL’ye çıkarmak isteyen ev sahibine kapıyı açmayan Suriyeli ailenin evinin kapısını baltayla kıran ev sahibi haber oldu, ertesi gün de Fatih'te mültecilerin yaşadığı 5 katlı bina ateşe verildi.

- Tüm bunlar yaşanırken CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu olaylar hakkında tek bir söz etmeden “En geç iki yıl içinde Suriyeli kardeşlerimizi davul ve zurna ile ülkelerine yolcu edeceğiz” şeklinde açıklama yapabiliyordu.

- Kandıra Cezaevinde hafıza kaybı yaşadığı açıklanan ve “Cezaevinde kalamaz” raporuna rağmen tahliye edilmeyen eski HDP Eş Genel Başkan Yardımcısı Aysel Tuğluk’un serbest bırakılması için yeni yılda başlatılan kampanyayı imzalayan kadınların sayısı hızla arttı. "Aysel Tuğluk'a Özgürlük İçin 1000 Kadın" denilerek yola çıkılan kampanyada 4 günde imzacı kadınların sayısı 5 bini geçti.

- Gazeteci Hrant Dink’in katledilişinin 15'inci yılında belgesel sinemacı ve yazar Ümit Kıvanç tarafından tasarlanıp kurgulanan "Hafıza Yetersiz" filmi yayınlandı. 60 dakikalık belgeselde Hrant Dink’in kendi konuşmaları yer alırken Fethiye Çetin film hakkında “Bu film nasıl bir değeri kaybettiğimizi çok iyi gösteriyor. Yarayı gösteriyor Hrant, zira yara nereden açılmışsa çözüm için önce orayı görmek gerekir” diyordu.

- 19 Ocak’ta ise Hrant Dink, kendi gazetesinin önünde ana caddede güpegündüz vurulduğu yerde 15. kez anıldı. Soğuğa rağmen bir kez daha bir araya gelen binlerce kişi adalet için sloganlar attı. Eski Agos binasından yapılan konuşmaların ilki Hrant’ın Arkadaşları’ndan Bircan Yorulmaz’ın Sincan Cezaevi’nden yazdığı mektup oldu. Mektubu Emel Kurma okudu. Yorulmaz’ın mektubunun ardından, Hrant Dink öldürüldüğünde 5 yaşında olan otizmli üniversite öğrencisi Nazım Özgün Afşin bir konuşma yaptı. Son olarak da Rakel Dink kalabalığa seslendi. 

Boğaziçi direnişinden bir kare.

- Boğaziçi Üniversitesi’nde de “atanmış rektör”e direniş yeni yılda da devam ediyordu. Enis Berke Gök ve Caner Perit Özen ile birlikte toplam 14 öğrencinin yargılandığı davanın ilk duruşması 7 Ocak’ta gerçekleşti. Duruşmaya SEGBİS ile bağlanan Özen ve Gök, 94 günlük tutukluluklarının ardından adli kontrol şartıyla tahliye edildi.

- Duruşmaya katılmayan rektör Naci İnci için sonraki günlerde “gizli” duruşma yapıldığı ortaya çıktı. Öğrenci avukatlarına haber verilmeden yapılan özel oturumda dinlenen atanmış Rektör, “Şikâyetçiyim, görevimi dahi icra edemiyorum” diyerek protestoyu sürdüren akademisyenler ve öğrencilerden şikâyetçi oldu.

- İstanbul’u vuran kar fırtınası sırasında Trendyol çalışanları şirketin yüzde 11 zam önerisine karşı kontak kapattı. Eylemler sonucunda çalışanlar yüzde 38,8 zam almayı başardı. Bu kazanımın ardından Yemeksepeti, Yurtiçi kargo, Bana Bi, Migros, Farplas, çorap fabrikaları ve daha birçok işyerinden işçiler ücret artışı için eylemlere başladılar.

- BBC ile BBC İstanbul büro çalışanlarının örgütlü olduğu Türkiye Gazeteciler Sendikası arasında bir süredir yürütülen toplu iş sözleşmesi görüşmelerinde anlaşmaya varılamaması sonucu medya sektöründe yaklaşık 30 yıl aradan sonra ilk kez grev yaşandı. İki hafta süren BBC grevi zaferle sonuçlandı. TÜİK’in yüzde 36 enflasyon rakamına rağmen yüzde 20’den yukarı maaş artışını kabul etmeyen BBC yönetimi grevden sonra yüzde 32 artış ve başka maddi desteklere razı oldu.

Osman Kavala

- Hak savunucusu Osman Kavala yine özgürlüğüne kavuşamadı. Avrupa Konseyi’nin Türkiye’ye verdiği savunma süresinin bitimine bir gün kala gerçekleşen duruşmada mahkeme Kavala’nın tahliyesine ret kararı verdi.

- Ünlü müzisyen Sezen Aksu’nun 5 yıl önce piyasaya çıkmış “Şahane Bir Şey Yaşamak” adlı şarkısında geçen “Binmişiz bir alâmate. Gidiyoruz kıyamete. Selam söyleyin o cahil Havva ile Adem’e..." sözleri nedeniyle Yeni Şafak gazetesi ve sosyal medyada kampanya başlatıldı. Durumdan vazife çıkaran Milli Beka Hareketi, Aksu’nun evinin önüne giderek protesto düzenledi, Aksu hakkında “Dini değerlere hakaret ve tahrik veya aşağılama” suçundan suç duyurusunda bulunuldu. Ardından Cumhurbaşkanı Erdoğan Cuma namazı sonrası Büyük Çamlıca Camii'nde bir konuşma yaparak “Hz. Adem efendimize kimsenin dili uzanamaz. O uzanan dilleri yer geldiğinde koparmak bizim görevimizdir” dedi. Bahçeli de eksik kalmayarak Sezen Aksu’ya karşı sert sözler söyledi.

- Yüzlerce sanatçı, yazar, gazeteci, akademisyen hem bireysel paylaşımlarıyla hem de ortak metinlerle sahip çıktığı Sezen Aksu ise tehditlere karşı “Avcı” şiirini yazarak yanıt verdi. Avcı: Sen beni üzemezsin/ Zaten çok üzgünüm/ Nereye baksam acı/Nereye baksam acı /Ben avım sen avcı/Vur bakalım…. /Sen beni sezemezsin/Dilimi ezemezsin/Nereye baksam acı/Nereye baksam acı/Kim yolcu kim hancı/Dur bakalım…/Beni öldüremezsin/Sesim, sazım, sözüm var benim/Ben derken ben herkesim/Sonuç olarak 47 yıldır yazıyorum… Yazmaya da devam edeceğim.

- Aras Yayıncılık genel yayın yönetmeni Rober Koptaş’ın şiiri Ermeniceye çevirip sosyal medya hesabından paylaşması üzerine şiir sadece iki gün içerisinde 50’den fazla dile çevrildi. Bu diller arasında kuş dili, Tolkien’in fantastik romanlarındaki dillerden biri olan Elfçe, yapay dil Esperanto ve Mors alfabesi de yer alıyordu.

- Gelen tepkilerin ardından Cumhurbaşkanı, katıldığı canlı yayında bu sefer “Hitabımın muhatabı Sezen Aksu değildi” diyecekti.

- Yılın ilk üst düzey istifası yılın hemen başında geldi. Adalet Bakanı Abdülhamit Gül “affını istedi”.

İklim-Çevre:

- Avrupa Birliği Copernicus İklim Değişikliği Servisi'ne göre 2021 dünya genelinde kayıtlara geçen en sıcak beşinci yıl oldu. Atmosferdeki karbondioksit ve metan seviyeleri ise 2021'de artmaya devam ederek yeni rekor seviyelere ulaştı. Karbondioksit konsantrasyonları geçen yıl milyonda 414,3 parçacığa ulaştı ve yeni bir rekor kırdı. Atmosferdeki metan seviyeleri ise ''benzeri görülmemiş'' bir ortalamaya ulaşarak milyarda yaklaşık 1.876 parçacık oldu. 2021 boyunca 400’den fazla noktada sıcaklık rekoru kırılırken dünya nüfusunun yaklaşık dörtte birinin yani 1,8 milyar kişinin sıcaklık rekoru kırılan ülkelerde yaşayarak bu rekorları deneyimlemiş oldu.

- 2021 Grönland'ın buz tabakasının erime mevsimi boyunca kışın kazandığından daha fazla kütle kaybettiği üst üste 25. yıl oldu.

- Gene 2021’de tarihteki en yüksek okyanus sıcaklıkları kaydedilmişti. Bununla, üst üste altıncı kez rekor kırılmıştı. Aynı yıl, Pasifik’teki suları soğutan periyodik bir iklim özelliği olan La Niña’ya rağmen dünyadaki tüm okyanusların en üst 2.000 metresinde ısınma artmıştı. 2021’de okyanuslarda kırılan sıcaklık rekoru, 1955’e kadar uzanan bir dizi rekoru geride bırakmış, okyanuslar için en sıcak ikinci yıl 2020, en sıcak üçüncü yıl ise 2019 olmuştu.

- 2021'de Türkiye'de en yüksek sıcaklık rekoru 49,1 derece ile Cizre'de ölçüldü. Avrupa'nın en yüksek sıcaklık rekoru ise 48,8 derece ile Sicilya'da kırıldı. 2021 yazı, Avrupa'da kayıtlara geçen en sıcak yazdı. Aralık, dünyada son 51 yılın en sıcak 10. Aralık ayı olarak kayıtlara geçti.

- Bilimciler, gezegeni saran kimyasal kirlilik kokteylinin küresel güvenlik sınırını aştığını açıkladı. Pestisitler, endüstriyel bileşikler ve antibiyotikler dahil, 350 bin sentetik kimyasalın yanı sıra plastik kirliliğinin tüm canlılar için tehdit yarattığı açıklanıyordu.

- Açıklamadan bir hafta sonra bu sefer Kutup bölgelerinde ilk kez nanoplastik kirlilik tespit edildiği açıklandı. Nanopartiküller, dünya genelinde bulunan mikroplastiklerden daha da küçük. Canlı yaşamı üzerindeki etkileri bilinmiyor. Grönland buz örtüsünden bir çekirdeğin analizi, nanoplastik kirliliğin bu bölgeyi en az 50 yıldır kirlettiğini gösterdi. Araştırmacılar ayrıca parçacıkların dörtte birinin araç lastiklerinden geldiğini şaşkınlıkla söylediler.

Pasifik Okyanusu’ndaki volkanın patlamasının ardından. Tonga Geological Services/EyePress/Reuters

- Pasifik Okyanusu’nda Tonga adası yakınlarında deniz altında volkan patladı. Volkanik patlama, 169 adadan oluşan Tonga ülkesinin birçok adasını sular altında bıraktı ve adaların üzerinde 30 km yüksekliğe kadar çıkan kül bulutu oluştu. Denizaltı iletişim kabloları koptu. Beş gün boyunca takımada ülkesinden haber alınamadı ve kül bulutu nedeniyle yardım da ulaştırılamadı. Yaşanan çevre felaketinde çok sayıda hayvan öldü.

• Ülke ile iletişim birkaç gün sonra kurulabildi. İki kişinin öldüğü açıklandı. 100 bin nüfuslu ülkenin yüzde 70’inin yaşadığı Tongatapu esas tsunami kaynaklı deniz seviyesindeki artıştan etkilendi.
• İndifanın iklim değişikliği ile ilişkisi de konuşuldu. Buzullardaki erimenin yeryüzü kabuğundaki basıncı artıracağı, benzer volkanik patlamalara neden olabileceği yorumları yapıldı. Ayrıca, ada devletlerinin deniz seviyesindeki yükselmeden nasıl etkileneceği de görülmüş oldu. Kimi yorumcularsa bu felaketi hayra yordu. Atmosfere yayılan kükürt dioksidin güneş ışınlarını yansıtma özelliği sayesinde volkanik patlamanın küresel ısınmayı biraz olsun durdurabileceği beklentisi medyada yer aldı. Ancak, bilim insanları atmosfere yayılan kükürt dioksit miktarının ısınmayı engelleyebilecek düzeyde olmadığını açıkladı.

- 2021 Kasım’ındaki COP26 iklim zirvesinden çıkan belki de tek somut karar kömürden adım adım çıkma kararı olmasına rağmen Ocak’ta bu kararın aksi yönünde haberler çıktı. Önce Çekya çıkış planını 2030’dan 2033’e çektiğini açıkladı, sonra da ABD’nin 2021 kömür emisyonlarının azalması gerekirken yüzde 17 artış gösterdiği, Çin’in ise kömür kaynaklı enerji üretimini yüzde 9 artırdığı açıklandı.

- CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, gençlere hitaben yazdığı İklim Mektubu’nu kamuoyuna duyurdu. Somut hiçbir şey söylenmeyen mektupta özetle iklim bakanlığı kurulacağı ve ekolojik sınırlara dikkat edilen bir ekonomi politikası uygulanacağı yazıyor, ayrıca “aşırı nüfus artışı gibi etmenlerin geleceği tehdit ettiği” gibi yanlış bilgiler de yer alıyordu.

Kar fırtınası yüzünden mahsur kalan turistler. Fotoğraf: KARAR

- Yeni yıl başında İstanbul’u vuran kar fırtınası kenti felç etti. Otoyolların ve çok sayıda ara yolun kar nedeniyle kapanması sonucu binlerce araç trafikte kaldı. Dünyanın en büyük havalimanı olmakla övünen İstanbul Havalimanı’nda uçuşlar iptal edildi, THY kargonun çatısı çöktü, 20 bin yolcu havalimanında mahsur kaldı. Belki de dünyada ilk kez turistler havalimanında eylem yaparak “we need hotel”- “otel istiyoruz” sloganları attı. Turistlerin karşısına polisler çıkarıldı. Yolların kapanmasından İBB ve İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu’nu sorumlu tutan Cumhurbaşkanı Erdoğan, İstanbul’a İçişleri Bakanı ile Ulaştırma Bakanı’nı yolladı. Ancak bakanlar İstanbul Havalimanına inemedikleri için, kapatılan Atatürk Havalimanı’na indiler.

- Sağlık ve Çevre Birliği HEAL "Kronik Kömür Kirliliği" raporunu açıkladı. Türkiye’deki kömürlü termik santrallerin 55 yıllık karnesi çıkarılan raporda, her bir termik santralin çevreyi kirleten emisyonların raporlanmadığına dikkat çekerek “Hâlen çalışır durumda olan bu kömür santralleri, 4,8 trilyon TL sağlık maliyetinin yanı sıra 117 bin 661 erken doğuma, 1 milyon 247 bin çocukta bronşit vakasına, 62 milyon iş günü kaybına yol açtı” denilmekteydi.

Covid-19:

- Ocak ayı Turkovac aşısına acil kullanım izni verilmesine rağmen faz çalışmalarına dair hiçbir bilimsel verinin paylaşılmaması üzerine tartışmalarla geçti. TTB, veri eksikliği nedeniyle, “Aşı olun” diyemeyeceklerini duyurdu. Cumhurbaşkanı Erdoğan ise bu açıklama üzerine TTB’ye “Yalan dolan hepsi bunlarda. Ya bunlar ne kadar yalancı ne kadar cambaz ya” dedi.

- Teksaslı araştırmacılardan oluşan küçük bir ekip, tüm dünyayla ücretsiz olarak paylaşmak üzere patentsiz bir Covid-19 aşısı geliştirdiklerini duyurdu. "Dünyanın Covid-19 aşısı" olarak adlandırılan aşı patent korumalı aşılara karşı açık kaynaklı bir alternatif olarak geliştirildi. Texas Çocuk Hastanesi, yeni aşının SARS-CoV-2 virüsüne karşı en az yüzde 90, Delta varyantına karşı ise en az yüzde 80 etkili olduğunu açıkladı. Texas Çocuk Hastanesi ekibini yöneten Peter Hotez, Washington Post'a "Para kazanmaya çalışmıyoruz. İnsanların aşılandığını görmek istiyoruz" dedi.

- Dünya Sağlık Örgütü, yaklaşık 21 milyon ile SARS-CoV-2 pandemisinin başlangıcından bu yana en yüksek haftalık vaka sayısının Ocak ayının üçüncü haftasında kaydedildiğini açıkladı. DSÖ raporuna göre bir hafta içerisinde dünya genelinde koronavirüsten ölenlerin sayısı ise yaklaşık 50 bindi.

Şubat

Ayın Sözü:

Şu anda içinde bulunduğumuz onyıl, iklim geleceğimiz açısından en önemli sonuçlar doğuracak onyıllardan biri.

ABD'nin Okyanus ve Atmosfer İdaresi NOAA'nın son araştırması dünyaya alarm zili çaldırıp 2050'ye kadar deniz seviyelerinde 25-30 cm yükselme olacağını ortaya koyarken, iklim bilimci Kristina Dahl fosil yakıtların derhal terk edilip siyasi ve ekonomik değişimlere gidilmesinin şart olduğunu söylüyor. (Common Dreams)

Dünya:

- 1 Şubat’ta Myanmar darbesi birinci yılını doldurdu. Bir yıldır süren darbe karşıtı gösteriler ve çatışmalarda 1.500 kişi hayatını kaybetmiş, 11.000 kişi tutuklanmıştı. Darbe karşıtları yanıt olarak “sessiz grev” gerçekleştirdiler. Darbenin birinci yıl dönümünde sokaklar bomboştu.

Uluslararası Af Örgütü, İsrail'in hesap vermesi gerektiğini söyledi. Fotoğraf: Shutterstock

- Uluslararası Af Örgütü, oldukça sert yeni raporunda İsrail yetkililerinin Filistinlilere yönelik işledikleri suça resmen “apartheid” dedi. Örgüt “apartheid insanlığa karşı işlenen bir suçtur” hatırlatmasında bulunarak, bu suçu işleyen İsrail’in hesap vermesi gerektiğini belirtti.

- Türkiye’nin ismini organize suç örgütü lideri Sedat Peker’den öğrendiği KKTC’nin kumarhane ve bahis kralı Halil Falyalı uğradığı silahlı saldırı sonucu öldürüldü. Falyalı’nın cenazesine yaklaşık 2 bin kişi katıldı. Cenaze törenine katılanlar arasında KKTC Başbakanı Faiz Sucuoğlu, İçişleri Bakanı Kutlu Evren, UBP Milletvekilleri Ünal Üstel gibi üst düzey siyasetçiler de vardı.

- Belçika hükümeti, ülkenin istihdam oranını artırmak amacıyla yeni bir düzenlemeye gitti. Buna göre çalışanlar artık haftada beş yerine dört gün mesai yapabiliyordu. Her ikisi de çalışan çiftlere ya da boşanmış ebeveynlere esnek çalışma olanağı da getirildi. Sorumlu oldukları işleri dört günde tamamlayan çalışanlar artık 5. gün işe gitmek zorunda değildi. Ayrıca, memurlardan sonra özel sektör çalışanlarına da "ulaşılamama hakkı" tanındı. Böylece işverenler artık çalışanlarından mesai saatleri dışında mesajları veya e-postaları okumasını veya telefonlara yanıt vermesini bekleyemiyordu.

- Şubat’ın ilk günlerinden itibaren Rusya ile Batı ülkeleri arasında askeri gerilim başladı. Rusya, Belarus’ta on binlerce askerin katılacağı ve 10 gün sürecek askeri tatbikat gerçekleştireceğini duyurmuştu. Eş zamanlı olarak Rus savaş uçakları ile İngiliz ve Norveç savaş uçakları Kuzey Denizi’nde gerilim yaşadı. Rusya daha sonra Pasifik'teki kara sularına ABD'ye ait bir denizaltının girdiğini ve bu denizaltının Rus donanması tarafından kovalandığını açıklamış, ABD reddetmişti.

• Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, 24'üncü Kış Olimpiyatlarının açılışına katılmak üzere gittiği Çin'de Devlet Başkanı Şi Cinping ile bir araya geldi. Görüşmeden ABD'ye karşı güç birliği mesajı çıktı. NATO "Soğuk Savaş dönemi yaklaşımlarını terk etmeye" çağrıldı. Ukrayna işgali sonrasında Putin’in bu görüşmede Ukrayna işgali için Çin’den onay aldığı iddia edilecekti.
• ABD başkanı Biden sık sık Rusya’nın işgal başlatacağını söyleyen konuşmalar yaptı. Basında da farklı günler telaffuz edilir oldu. Birçok devlet büyükelçiliklerini kapadı ve diplomatlarını çağırdı. 16 Şubat’ta işgalin başlayacağı istihbaratı üzerine Zelenski 16 Şubat’ı tatil ilan etti ama işgal o gün başlamadı.
• 20 Şubat’tan itibaren Donbas bölgesi de denilen Donetsk ve Luhansk’ta çatışmalar başladı. Ukrayna'nın doğusundaki Donbas’tan “kadim Rus toprakları” diye söz eden Putin 21 Şubat’ta, Donetsk ve Luhansk Cumhuriyetleri’ni resmî olarak tanıdığını ilan etti ve önce bu ülkelerin Rusya’yı yardıma çağırdığını söyleyerek bölgeye “barış gücü” askerlerini soktu. Kremlin Sözcüsü Peskov “Donbass’ta gerçekleşenin bir özel operasyon olduğunu, yaşananların savaş olarak tanımlayamayacağını” belirtti.
• 24 Şubat sabah şafak henüz sökmeden Ukrayna’nın başkenti Kiev’de patlamalar başladı. Böylece Ukrayna’nın Rusya tarafından topyekûn işgali başlamış oldu. Putin tüm dünyaya şu yalanları söyledi: “Bu operasyonun amacı, sekiz yıldır Kiev rejimi tarafından gerçekleştirilen zorbalık ve soykırıma maruz kalmış insanları korumaktır. Bu amaçla, Rusya Federasyonu vatandaşları da dahil olmak üzere sivillere karşı sayısız kanlı suç işleyenleri yargılamanın yanı sıra Ukrayna'yı demilitarizasyona [askersizleştirmeye] ve denazifikasyona [nazisizleştirmeye] çalışacağız. Ukrayna topraklarını işgal etmeyi planlamıyoruz. Kimseye zorla bir şey dayatma niyetinde değiliz.”
• Batı dünyası Rusya’ya arka arkaya yaptırım kararları uygulamaya başladı. Rus oligarkların mal varlıkları donduruldu. Rus şirketlerle ticaret büyük ölçüde kesilirken Rus bankaları uluslararası bankacılık sisteminden dışlandı. Mastercard, Visa kart ayrıca çok sayıda uluslararası zincir Rusya’daki operasyonlarına son verdi ve mağazalarını kapadı. ABD ve Britanya Rusya’dan fosil yakıt ithaline yasak koyarken Avrupa ülkeleri Rusya’ya olan bağımlılıkları nedeniyle bunu yapamadı.
• Suriye, Belarus, Küba ve Brezilya, Rusya’nın yanında yer aldı. Çin tarafsız kalırken Türkiye askeri harekatı işgal olarak nitelemekle birlikte hiçbir yaptırıma ortak olmadı. Tarafsız bir ülke olduğunu söyleyerek arabuluculuk rolü oynamaya çalıştı.
• Rusya, işgalin daha ilk gününde yıllar önce patlayarak bir çevre felaketine neden olan Çernobil nükleer tesisine saldırdı ve ele geçirdi. Tesiste birçok kez elektrikler kesildi ve yangın çıktı. Dünya bir radyasyon sızıntısı ihtimaline karşılık hop oturup hop kalktı. Ayrıca santralde çalışan teknik ekibe de el koyan Rusya, tesis çalışanlarını zorla çalıştırmaya devam etti. Bu gelişmenin hemen ardından da biri Kiev’de diğeri Kharkiv kentindeki iki radyoaktif atık depolama tesisinin de vurulduğu ama bir sızıntı olmadığı açıklandı.
• Putin ayrıca NATO'nun Ukrayna’ya destek veren açıklamalarını "saldırgan” olmakla suçlayarak nükleer caydırıcı güçleri "yüksek alarma" geçirme emri verdi. Biden ise "Elimizde iki seçenek var, ya Üçüncü Dünya Savaşı'nı başlatıp Rusya ile tamamen bir savaşa gideceğiz ya da uluslararası hukuku ihlal eden bir ülkeye bedel ödeteceğiz" diyerek ateşi körüklemeye devam etti. Zelenski de tüm dünyadan silah yardımı istedi ve savaşı bir an önce bitirebilecek diplomatik yolları bir süre reddetmeyi sürdürdü.
• Savaşın başlamasını takip eden birkaç gün içerisinde Rus para birimi ruble yüzde 30 değer kaybetti. Rus Borsası kapatıldı. Fosil yakıt fiyatları radikal ölçüde arttı.
• Savaş başlar başlamaz Rusya’da onbinlerce savaş karşıtı sokaklara çıktı. Çoğu 30 yaş altı olan savaş karşıtlarının binlercesi gözaltına alındı. Gazeteciler, bilim insanları, akademisyenler arka arkaya kamuoyu açıklamalarıyla savaşa karşı çıktı. Çok az sayıdaki bağımsız medya organlarının en önemlisi olan Novaya Gazete “Keder ve utanç içindeyiz” diyen bir bildiri yayımladı. Savaşa karşı açıklama yapan gruplar arasında FFF Rusya ve FFF Ukrayna gibi iklim hareketi aktivistleri de vardı.
• Ukrayna’da direnişin en çok konuşulan yönü binlerce sivilin tankların ve askerlerin karşısına silahsız bir şekilde çıkarak askerleri geri döndürmeye ve silahlarını bırakmaya çalışması oldu. Rus askerlerinin moralsiz olduğu, savaşmak ve sivillere ateş açmak istemediği kamera görüntülerine yansıyordu.
• RIA Novosti haber ajansı 26 Şubat sabah 8'e etiketlenmiş, Rusya'nın zaferini ve iki gün içinde beklenen Ukrayna devletinin çöküşünü kutlayan bir makaleyi yanlışlıkla yayımladı. Önceden hazırlanmış bu makale Rusya’nın iki gün içerisinde Kiev’i düşürerek Ukrayna savaşını kazanmayı beklediği yorumlarına neden oldu.
• Dünyanın dört bir yanında da savaş karşıtları sokaklara döküldü. Daha önce benzer şekilde toprakları işgal edilen Gürcistan’da 30 bin kişi toplandı. Berlin ve Londra’da onbinler sokağa indi.

Türkiye:

- CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu AKP’nin trol ordusunu açıkladı. İktidar tarafından organize edildiğini öne sürdüğü bir trol yapılanmasıyla ilgili iddialarda bulunan Kılıçdaroğlu, bu hesapların bir kısmının gerçek isimlerini de açıkladı. Konuyla ilgili daha fazla bilgi veren CHP Parti Meclisi Üyesi Eren Erdem ise bu bilgilerin yüzde 80’inin AKP ve devlet içinden geldiğini belirterek maaşlı olarak çalışan 18-20 bin trolün olduğunu açıkladı.

- Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) Selahattin Demirtaş dahil 40 HDP’li vekilin dokunulmazlığının Türkiye’nin anayasasına aykırı olarak kaldırıldığına ve ifade özgürlüğünün ihlal edildiğine karar verdi. Ancak bu karar elbette yine uygulanmadı.

- İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, Yunanistan sınır birlikleri tarafından geri itilen 22 göçmenden 12'sinin donduğunu söyledi. Daha sonra bu sayı 19’a yükseldi.

- Ocak ayında doğalgaz ve elektriğe yapılan zamlar faturalara yansımaya başlaması üzerine ülkenin birçok yerinde esnaf eylemleri baş gösterdi. Esnaf, elektrik faturalarını camlarına asmaya başladı. Kılıçdaroğlu da Erdoğan zamları geri çekinceye kadar elektrik faturasını ödemeyeceğini açıkladı.

- Kar kalınlığının yer yer bir metreye ulaştığı ve sıcaklığın eksi 11 dereceye kadar düştüğü Isparta'da, 72 saati aşan elektrik kesintileri yaşandı, yüz binin üzerinde hane günlerce elektriksiz kaldı. Isparta’daki elektrik dağıtımından sorumlu Cengiz Holding’e ait Akdeniz Elektrik Dağıtım A.Ş.’nin gereken önlem ve yatırımı yapmaması üzerinde elektrik hizmetlerindeki özelleştirme gündem oldu ve yeniden kamulaştırılması talepleri yükseldi. Bu sırada Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez ise Ispartalılara "Anlayışınız, sabrınız için teşekkür ediyoruz, hakkınızı helal edin, birkaç gün enerjisiz kaldınız" diye seslendi.

- Ekonomik sıkıntılar ve ücret düşüklüğü nedeniyle başlayan eylemler Şubat ayı boyunca devam etti. Hopa liman işçileri, Antep tekstil fabrikaları işçileri eylemlere başladı. İstanbul’da çorap fabrikaları işçileri iş bırakma eylemleri sonucu yüzde 70’e varan ücret artışları sağladı. Migros ve Yemeksepeti direnişleri devam etti.

- 8 Şubat’ta Türk Tabipleri Birliği’nin çağrısıyla sağlık çalışanları tüm Türkiye’de bir günlüğüne iş bıraktı. “Geçinemiyoruz, emeğimiz karşılığını alamıyoruz, nefes alamıyoruz!” diyen sağlıkçılar soğuk ve yağışlı havaya rağmen hastane önlerine indi. Yoğun katılımın olduğu eylemlerde çalışma koşulları ve ücretlerde düzeltme ve sağlık çalışanlarına yönelik şiddetle etkin mücadele talep edildi.

- Ankara’da bir araya gelen 6 muhalefet partisi “Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem” mutabakatına vardıklarını duyurdu. Ancak mutabakatta İstanbul Sözleşmesi’ne dönüş ibaresi geçmediği gibi LGBT+ ve Kürt meselesi de yer almıyordu.

- Tarkan, “Geççek” şarkısını yayınladı. Tarkan, yeni şarkısı “Geççek” ile ilgili duygularını şöyle ifade etmişti: "Bir yıl kadar önce ruh hâlimin çok iyi olmadığı bir dönemden geçtim. Pandemi, dünyada olup biten üzücü olaylar, insanlığın endişe verici gidişatı, doğanın yok edilişi gibi bir sürü şey beni çok olumsuz etkilemiş, umudumu kaybeder gibi olmuştum. O anlarda bu şarkının melodi ve sözleri içimde yankılandı. ‘Geççek geççek elbet bu da geççek, gör bak umudun gününü gün etçek’. ‘Hepimize iyi gelecek bir şarkı yazmalıyım’ dedim. Belki bu şarkı bizi biraz teselli eder, bize moral verir, umut olur diye düşündüm.” Şarkı 24 saat içinde YouTube'da 15,6 milyon, Instagram'da 11,3 milyon, Twitter'da ise 13,4 milyondan fazla görüntüleme aldı.

- Suriyeli mültecilere yönelik ayrımcılıkta “seyreltme” denilen yeni bir uygulamaya geçildi. İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, Suriyelilerin Türkiye’de nüfusun demografik yapısını bozmaması için “seyreltme” uygulandığını açıkladı. Yüzde 25’in üzerinde Suriyeli nüfusun olduğu bölgelerde hiçbir yabancıya ikâmet izni verilmeyeceğini söyledi.

- Boğaziçi Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği bölümünde öğretim görevlisi Veri Bilimci ve Fizikçi Kaan Öztürk’ün verdiği ders dönem müfredatından çıkarıldı. Kaan Öztürk derslerinin iptal edildiğini sosyal medya hesabından açıklayarak “Kovulma sırası bana gelmiş” ifadelerini kullandı.

İklim-Çevre:

- Aşırı deniz sıcaklıkları 2014 yılında ilk kez küresel okyanusların yüzde 50'sinden fazlasında görüldü. Bilim insanları 2014’te okyanuslar açısından dönüşü olmayan nokta eşiğinin aşıldığını ve okyanus sıcaklıklarındaki artışın artık “yeni normal” olduğunu açıkladı.

- AB Komisyonu, doğalgaz ve nükleer enerjiye yapılan yatırımları geçici olarak iklim dostu olarak sınıflandırma kararı aldı. Bu durumda, 2045'e kadar nükleer santrallerin inşasına izin veriliyordu.

- Bilim insanları, dünya genelinde mercan resifleri ve deniz yosunu ormanları gibi önemli ekosistemleri barındıran kıyı bölgelerin sadece yüzde 15,5'inin ekolojik açıdan bozulmadığını ortaya koydu. Dünya nüfusunun yüzde 74’ünün de kıyıların 50 km çevresinde yaşadığı aynı raporda belirtildi.

- Balıkların 155 milyon yıldır kendi aralarında sesli iletişim kurduğu keşfedildi. Araştırmacıların belirlediği 175 balık ailesinin üçte ikisinin büyük ihtimalle sesli iletişim kurduğu saptandı.

- Bilim insanlarına göre dünyada boş arazi kalmadı. Gezegenin buzla kaplı olmayan topraklarının dörtte üçü, çiftçilik, yerleşim ve madencilik için kullanılıyor. Geri kalan topraklar ise karbon emisyonlarını azaltmayı hedefleyen iddialı planlara veya doğaya ayrılmış durumda.

- ABD’de Biden yönetiminin ilk yılı dolarken Biden’ın Donald Trump'ın ilk yılından daha fazla fosil yakıt çıkarma izni verdiği açıklandı. Biden yönetimi, sadece Kasım ayında Meksika Körfezi’nde 80 milyon acre alan için fosil yakıt çıkarma izni vermişti ve daha sonra da çeşitli izinleri vermeye devam etti.

Eunice fırtınasının ardından. Fotoğraf: Reuters

- İngiltere'de başlayan ve Avrupa'nın geniş bir bölümünde etkili olan Eunice fırtınası sonucu 16 kişi hayatını kaybetti. Fırtına İngiltere ve İrlanda Cumhuriyeti'nin yanında, Belçika, Hollanda, Almanya ve Polonya'da da ölümlere neden oldu. Avrupa genelinde milyonlarca ev elektriksiz kaldı, ulaşım ağları etkilendi. Hemen hemen aynı günlerde Brezilya'nın Petrópolis kentinde meydana gelen heyelan ve sel felaketinde ise en az 171 kişinin hayatını kaybettiği açıklandı.

- Dünyanın, vahşi yaşamın yok edilmesine ve küresel ısınmanın artmasına yol açan sektörlere her yıl en az 1,8 trilyon dolar harcadığı açıklandı. Business for Nature raporuna göre, Küresel GSYİH'nın yüzde 2'sine eşdeğer olan bu hükümet destekleri, doğrudan Paris Anlaşması’nın hedeflerine varılmasını engelleyen bir rol oynuyordu.

- Uydulardan alınan verilere göre, Antarktika çevresindeki deniz buzu seviyesinin son 40 yılın en düşük seviyesinde olduğu açıklandı.

- Enerji sektörünün neden olduğu küresel metan emisyonlarının raporlama eksikliğinden kaynaklı olarak resmî rakamlardan yüzde 70 daha yüksek seviyede olduğu açıklandı. Çin, Rusya ve ABD en fazla metan emisyonuna yol açan ülkeler olarak öne çıkıyordu.

- Yerüstü Su Kalitesi Yönetmeliği’nde yapılan değişiklikle önceden “iyi”, “az-orta” ve “çok kirli” olarak nitelendirilen su kalitesi sınıflandırılmaları “çok iyi”, “iyi”, “orta” olarak değiştirildi. “Kötü kalite” çok kirli suların sınıflandırıldığı dördüncü sınıf kaldırıldı. Bu şark kurnazlığıyla birlikte Türkiye’de hiç kötü kaliteli su kalmamış oldu.

- Türkiye’nin brüt elektrik üretimi 2021 yılında bir önceki yıla göre yüzde 8 oranında arttı. TEİAŞ’ın verilerine göre geçen yıl üretilen 331 milyar kilovat saati bulan elektriğin yüzde 32,71’lik kısmı doğalgaz çevrim santrallerinden, yüzde 31,43’ü ise kömürlü termik santrallerinden sağlandı. Böylece elektrik üretiminde fosil yakıtla (petrol, kömür ve doğalgaz) çalışan santrallerin payı yüzde 64’ün üzerine çıktı. 2020 yılında bu oran yüzde 58’di.

- Yasalaşan bir kanuna göre artık inşaat alanı 5 bin metrekareden büyük olan tüm binaların kullandığı enerjinin en az yüzde 5’inin güneş enerjisi paneli, rüzgâr enerjisi, ısı pompası gibi yenilenebilir enerji kaynaklarından karşılanması zorunlu olacak. Resmi Gazete’de yayımlanan yönetmeliğe göre 1 Ocak 2023’ten itibaren projeleri yeni düzenlemeye göre hazırlanmayan binalara ruhsat verilmeyeceği ilan edilmiş oldu.

- Çevre, Şehircilik ve İklim Bakanlığı’nın düzenlediği ve Konya’da bir hafta boyunca süren İklim Şurası, Şubat ayı sonunda alınan tavsiye kararların yayımlanması ile tamamlandı. Sivil toplumun katılımının yeterince sağlanamadığı Şura’da, kömürden çıkış kararı alınmadığı gibi doğalgaz ve nükleer kaynakların payının artırılması gibi kararlar yer aldı. Şura, çevre grupları tarafından büyük hayal kırıklığı olarak yorumlandı.

Covid-19:

- Omicron vakaları yüksek bir hızda yayılmaya devam ederken tüm dünyada önlemler kaldırılmaya devam etti. Omicron’un hafif atlatıldığı inancıyla bir kez daha fiilen sürü bağışıklığına geçildi. Bu arada Danimarka’da baskın varyant hâline gelen Omicron’un bir alt varyantı olan BA.2’nin Omicron’un orijnal versiyonu olan BA.1’den yüzde 33 daha hızlı yayıldığı açıklandı.

- Avusturya’da aşı zorunluluğu yürürlüğe girdi. Böylece Avusturya, Avrupa Birliği (AB) ülkeleri arasında yetişkinlere koronavirüs aşısı olma zorunluluğu getiren ilk ülke oldu. Yasal düzenlemeye göre aşı olmayı reddedenlere 600 ile 3.600 euro arasında ceza kesilebiliyordu.

- Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve eşi Emine Erdoğan Covid-19'a yakalandı. Erdoğan’ın koronaya yakalanması hakkında sosyal medyadaki paylaşımlar polis tarafından takibe alındı. 36 sosyal medya hesabına yönelik yaptığı inceleme sonrası, Erdoğan'a yönelik hakaret içerikli paylaşımlarda bulunduğu iddiasıyla 8 kişi hakkında gözaltı kararı verildi.

- Türkiye ise zaten hiçbir tedbir almadan devam ederken vaka sayısı Şubat’ın ilk gününde 110 bini aşarak rekor kırdı. Turkovac aşıları ise uygulamaya başlandı ama hâlâ bilimsel veriler açıklanmamıştı.

Mart

Ayın Sözü:

Savaşa hayır. Savaşı durdurun. Propagandaya inanmayın. Burada size yalan söylüyorlar.

Rusya devlet televizyonunda haber sunan Marina Ovsyannikova, bir başka sunucunun haber yayını sırasında 'Savaşa Hayır' yazılı bir dövizle ekrana çıkarak Ukrayna savaşını protesto etti. (Gazete Duvar) 

Ukrayna savaşı:

- Mart ayında bütün şiddetiyle devam eden Ukrayna’nın işgaline karşı Ukraynalı Fridays for Future üyesi iklim aktivistleri küresel eylem çağrısı yaptı. Fridays for Future Rusya ise Rus devletinin savaş politikalarına karşı olduklarını söyleyerek Ukraynalı aktivistlere destek verdi. Birçok ülkede gerçekleşen eylemlere onbinlerce iklim aktivisti katıldı.

- Öte yandan Batı ülkelerinde Ruslara yönelik de ırkçı veya ayrımcı uygulamalar görüldü. İtalya’da bir üniversitede Dostoyevski dersinin iptal edilmesi ise en absürd uygulamalardan biri oldu.

- Polonya’daki sıkı kürtaj yasakları da Ukraynalı mülteci kadınlar için bir diğer ciddi sorun oldu. Tecavüz sonucu veya yoksulluk, belirsizlik, güvensizlik gibi nedenlerle çocuk doğurmak istemeyen Ukraynalı kadınlar kürtaj yaptıramadıkları gibi kadınlara yardımcı olmaya çalışan kadın grupları da dini grupların baskısına maruz kaldı.

Zaporijya Nükleer Santrali vuruldu. 

- Savaş bir kez daha nükleer kıyametin kenarından dönülmesine neden oldu. Zaporijya Nükleer Santrali vuruldu ve yangın başladı. Rusya’nın bölgeye saldırmakta olduğu bilinse de Putin, tesise Ukraynalı radikallerin saldırdığını iddia etti. Yangının söndürülmesinin ardından sızıntı olmadığı açıklandı. kaldı.

- Çernobil ve Zaporijya nükleer tesislerinde çatışma ve yangınları takip eden haftalarda Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, ülkelerine yönelik “varoluşsal bir tehdit” görmeleri durumunda Devlet Başkanı Putin’in nükleer silahlara başvurabileceğini söyledi.

- Savaş süresince NATO’ya girmesi mümkün olmayan Ukrayna ve daha önce benzer bir Rus işgaline maruz kalan Gürcistan, AB’ye acil üyelik başvurusunda bulundu.

- Savaşın daha ilk haftası sona ermişken Avrupa'da doğal gaz fiyatları yüzde 27 artış gösterdi. İkinci haftanın sonunda artış yüzde 60’ı bulmuştu. AB Rusya ordusunun temel kaynağı olan fosil yakıtları Rusya’ya uyguladığı ambargo maddeleri arasına alamadı.

- Fosil yakıt fiyatlarındaki artış sadece Rusya’nın savaş ekonomisini beslemekle kalmadı, tüm fosil yakıt şirketlerinin muazzam kârlar elde etmesini de sağlamış oldu.

- ABD Başkanı Joe Biden ise Rusya’dan petrol, doğalgaz ve tüm enerji ithalatının yasaklandığını duyurdu. ABD fosil yakıt ihtiyacının çok az bir kısmını, yüzde 8’ini Rusya’dan aldığı için bu kararın alınması zor olmadı ancak ABD, hem kendi ihtiyacını karşılamak hem AB ülkelerine daha fazla satarak Rusya bağımlılıklarını azaltmak hem de yükselen fiyatları düşürmek için fosil yakıt üretimini artıracağını duyurdu.

- Sadece fosil yakıt fiyatları değil küresel düzeyde buğday ve ayçiçek yağı fiyatları da yükseldi. Türkiye’de tenekesi 1.100 TL’yi bulan 18 litrelik ayçiçek yağı internette 36 ay vadeli taksitle satılmaya başlandı.

- Rusya’da savaşa karşı sokağa çıkan insanlardan toplam 18 bin kişi gözaltına alındı. Bu beklenmedik savaş karşıtı hareket polis baskısı ve savaş kelimesini kullanmayı yasaklayan ve yasaklara uymayanlara 15 yıl hapis cezası verilmesini sağlayan “yalan haber” yasasıyla önemli ölçüde geriletilebildi. Rus savaş karşıtlarının onbinlercesi ülkeyi terk etti. Putin, ülkeyi terk eden savaş karşıtları için “gerçek vatanseverleri alçaklardan ve vatan hainlerinden her zaman ayırt edebileceklerini ve onları, yanlışlıkla ağızlarına giren bir sivrisinek gibi tüküreceklerini” söyledi.

- Rusya’da tüm baskılara rağmen bireysel savaş protestolarına devam edildi. Rusya devlet televizyonu sunucusu Marina Ovsyannikova, haber yayını sırasında “Savaşa Hayır” yazılı bir dövizle canlı yayına fırlayarak Ukrayna saldırısını protesto etti.

- Rusya, AB’nin aldığı yaptırım kararlarına tepki olarak Avrupa Konseyi üyeliğinden ayrıldığını duyurdu. Sonraki aylarda AİHM’den de ayrılacaktı.

- ABD Senatosu, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'i “savaş suçlusu” olarak tanımlayan yasayı kabul etti. Böylece Rusya’nın Ukrayna’da işlediği iddia edilen savaş suçlarının soruşturulması kararı da alınmış olundu.

- Kiev’i bir aydan uzun bir süre bombalayan ve kuşatan Rusya, Kiev’in düşmesini sağlayamayınca saldırıyı durdurdu. Mart ayının son günlerinde “Operasyonun ilk aşamasındaki ana hedeflere ulaşıldı” diyen Rusya Genelkurmay Başkanlığı “Ukrayna güçlerinin Donbas'ın kurtarılmasına fokuslanabilecek kadar zayıflatıldığını” söyledi.

- İstanbul Boğazı’nda ve İğneada açıklarında Ukrayna kıyılarından geldiğine inanılan deniz mayınları tespit ve imha edildi.

- Mart ayında birkaç defa Ukrayna ve Rusya heyetleri arasında ateşkes müzakereleri gerçekleşti. Fransa, Türkiye gibi ülkelerin siyasileri ise iki ülkenin siyasetçileri ve diplomatları ile görüşerek ateşkes arabuluculuğu yapmaya çalıştı. Hatta ayın ortasında taraflar anlaşmaya yakın olduklarını dahi açıklamıştı. Ancak bu çabalar sonuçsuz kaldı ve savaş ağırlaşarak devam etti.

 Wikileaks’in kurucusu Julian Assange, cezaevinde partneri Stella Moris ile evlendi. Fotoğraf: Reuters

Dünya:

- Ukrayna’da savaş sürerken Rus askerleri tarafından korunan Karabağ'ın gazı soğuklara rağmen Azerbaycan tarafından haftalarca kesildi. Birçok şehrin elektriği de kesildi. 100 binin üzerinde Karabağlı Ermeni’nin ısınma imkânı bulamadığı açıklandı. Bazı bölgelere top atışı gerçekleşti ve çatışmalar yaşandı.

- Rusya'da bir yılı aşkın süredir tutuklu bulunan muhalif lider Aleksey Navalni, nitelikli dolandırıcılık ve mahkemeye saygısızlıktan hüküm giyerek dokuz yıl hapis cezasına çarptırıldı. Navalni, savaşa karşı taraftarlarına sokağa çıkma çağrısı yapmıştı.

- Wikileaks’in kurucusu Julian Assange, cezaevinde partneri Stella Moris ile evlendi. Ancak cezaevi yetkilileri evlilik törenine hiç kimsenin girmesine izin vermedi. Hatta düğün fotoğraflarının yüksek güvenlikli cezaevi için güvenlik riski oluşturacağını iddia ederek fotoğraf çekilmesine dahi izin vermedi. Nikâhta ikisi resmî nikâh şahitleri ikisi ise cezaevi gardiyanları olmak üzere sadece dört kişi bulunabildi.

20. Feminist Gece Yürüyüşü’nde kadınlar. Fotoğraf: BBC Türkiye

Türkiye:

- Bu ay Van Valiliği dört köylüye işkence yapmakla suçlanan bir polisin davasında “Bir kereye mahsus olarak basit tedavi ile giderilebilecek basit yaralanma meydana gelmiştir” şeklinde bir savunma yaparak tarihe geçti.

- Yolsuzluklar, usulsüzlükler, tarım politikalarına dair eleştiriler ve orman yangınlarını önlemedeki başarısızlıklarıyla gündeme gelen Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli istifa etti. Tabii ki Resmî Gazete’de Pakdemirli’nin istifa ettiği değil af talep ettiği ve Cumhurbaşkanı’nın da bu af talebini kabul ettiği yer aldı.

- Türk-İş, Mart ayı yoksulluk raporunu açıkladı. Açlık sınırı, Ocak itibarıyla iki kat artırılarak 4.252 liraya çıkarılan asgari ücretin 750 lira üstüne çıktı, yoksulluk sınırı da asgari ücretin neredeyse 4 katına ulaştı.

- 8 Mart Dünya Kadınlar Günü’nde İstanbul Valiliği yürüyüş yasağı getirdi ancak binlerce kadın 20. Feminist Gece Yürüyüşü’nde toplanarak yasaklara rağmen Cihangir sokaklarını sloganlarla inletti. Kadıköy’de yürüyüşe gelmeye çalışan onlarca kadın gözaltına alındı. Kadınlar sadece İstanbul’da değil İzmir, Ankara, Diyarbakır gibi kentlerde de isyandaydı.

-14 Mart Tıp Bayramı’nda sağlık çalışanları ülkenin hemen her ilinde grev ve gösteriler yaparak çalışma koşullarının iyileştirilmesi ve sağlık çalışanlarına yönelik şiddetin durdurulmasını talep ettiler. Sağlık emekçileri Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın kamuda çalışan sağlıkçıların özele geçmesi konusunda sarf ettiği “Giderlerse gitsinler, yeni mezunlarla devam ederiz” sözlerini de protesto ettiler.

- 21 Mart’ta İstanbul Yenikapı’da düzenlenen Newroz kutlamalarına yüz binlerce kişi katıldı. İstanbul’da kutlanan Newroz, bugüne kadar en çok kişinin katıldığı Newroz oldu. Newroz, Diyarbakır ve diğer kentlerde de “savaşa karşı barış” sloganıyla kutlandı.

- AKP-MHP ittifakı yeni seçim kanunu değişiklerini meclisten geçirdi. Yeni seçim kanununda seçim barajı yüzde 7’ye düşürüldü. İttifakların milletvekili çıkarmasında küçük ortağın çıkarına olan artık oy uygulaması kaldırıldı. İl ve ilçedeki seçim kurullarının kapalı komisyonda gerçekleştirilecek kurayla belirlenecek olması seçim güvenliği açısından en çok tartışılan konu oldu.

- Kandıra 1 Nolu F Tipi Cezaevi’nde tutulan ve cezaevinde demans teşhisi konulan Aysel Tuğluk’un serbest bırakılması için ülke içinde ve aralarında Silvia Federici, Angela Davis gibi ünlülerin de olduğu uluslararası kampanyalar başlatıldı. Ancak durumu giderek ağırlaşan Tuğluk serbest bırakılmadı.

- Boğaziçi Üniversitesi’nde atanmış rektör Naci İnci tarafından üç fakülteye dışarıdan dekan atandı. Üniversitede geçmiş yıllarda üst yönetimde yer almış 46 öğretim üyesi, 6 Mart tarihinde bir açıklama yayımlayarak üniversiteye dışarıdan dekan atanmasını kabul etmediklerini, görevden alınan üç dekanın görevlerine iade edilmesini talep etti. Ardından aynı metne 350 Boğaziçili akademisyen daha destek verdi.

İklim-Çevre:

- Hükümetler Arası İklim Değişikliği Paneli (IPCC), dört rapordan oluşan Altıncı Değerlendirme Raporu’nun (AR6) “İklim Değişikliği 2022: Etkiler, Uyum ve Kırılganlık” başlıklı bölümü yayımlandı. Raporun ilki, tamamen gezegenin küresel ısıtma kaynaklı fiziksel değişimlerine ve olası senaryolara yer veriyordu. Bu ikinci rapor ise birincisinden farklı olarak küresel ısıtmanın insan topluluklarına ve diğer türlere olan etkisine odaklanıyordu.

• Raporda, mevcut emisyon politikalarının ve taahhütlerinin, dünyayı yaklaşık 2,3-2,7 derece ısınma rotasına soktuğu belirtiliyordu. Rapora göre Türkiye, aşırı hava olaylarına karşı Avrupa’nın en kırılgan ülkesi durumundaydı.
• 34.000 bilimsel araştırmaya atıf yapılan raporda fosil yakıtlara bu kez açıkça yer verilirken ilk kez fosil yakıt şirketlerinin “yanlış bilgilendirmesi’nden ve yine ilk kez maladaptasyondan yani adapte olamama durumundan söz ediyordu.
• BM Genel Sekreteri António Guterres, bu ilk raporun yayımlanması üzerine “İnsanlık için kırmızı alarm” demişti. İkinci rapor ise küresel ısıtmayı sınırlandırma şansımızın ortadan kalkmaya başladığı gibi çok tehlikeli bir uyarı yapıyordu. Guterres, “Bu zamana kadar birçok bilimsel rapor gördüm ama bunun gibisini görmedim. Bugünün IPCC raporu, insanların çektiği acıların bir atlası ve başarısız iklim liderliğine yönelik lanetleyici bir suçlamadır” dedi.

- İnsan kanında ilk kez mikroplastik tespit edildi. Bilim insanları, test edilen insanların neredeyse yüzde 80'inin kanında bu mikro parçacıkları buldu. Keşif, parçacıkların vücutta dolaşabileceğini ve organlara yerleşebileceğini gösteriyordu. Sağlık üzerindeki etkisi ise hâlâ yeteri kadar bilinmiyor.

- Birleşmiş Milletler (BM) Çevre Asamblesi (UNEA), Kenya’da düzenlenen ve yaklaşık 200 ülkenin katıldığı toplantıda plastik kirliliğiyle mücadele anlaşması müzakerelerinin başlatılmasını onayladı. Bunun için hükümetler arası bir komite kurulacağı ve söz konusu komitenin 2024 yılına kadar plastik atıkların ortadan kaldırılması için hukuki açıdan bağlayıcı bir anlaşma hazırlayacağı açıklandı.

- Antarktika’nın doğusunda mevsim normallerinin 30 derece üzerinde sıcaklıklar ölçüldü. Uzmanlar iklim değişiminin neden olduğu bu sıcaklıklar için “tarihi bir olay” dedi. Bu ölçümden sadece birkaç gün sonra Antarktika’dan Los Angeles büyüklüğünde bir buz kütlesi koptu. Ayrıca tehlikeli bir başka gelişme olarak Antarktika’da kar yerine yağmur yağdığı görüldü.

- Banking on Climate Chaos Raporu, dünyanın en büyük 60 özel bankasının 2016'da Paris Anlaşması'nın yürürlüğe girmesinden bu yana fosil yakıt endüstrisi için toplam 4,6 trilyon dolar finansman sağladığını ortaya koydu.

- Ayrıca Ember’in üçüncü yıllık Küresel Enerji Raporu da rüzgâr ve güneşin 2021’de küresel elektrik üretimindeki payının yüzde 10’u yakalayarak rekor kırdığını ortaya koydu.

- Ekosfer Derneği, Avrupa’da kömürü bırakma kararı alan ülkelerin kömürlü termik santralleri kapatma tarihlerini gösteren etkileşimli bir haritayı www.turkiyedekomur.org sitesine ekledi. Buna göre Avrupa’da 23 ülke, iklim krizine neden olan kömür santrallerini kapatma kararı almışken ve bu ülkelerden 10’u şimdiden kömür santrallerini kapamışken, Avrupa’da kömürlü termik santralleri ne zaman kapatacağına dair resmî bir tarih belirlemeyen sadece dört ülke vardı: Bosna Hersek, Polonya, Sırbistan ve Türkiye.

Küresel ilkim grevi. Fotoğraf: Impakter

- 25 Mart’ta bir kez daha küresel iklim grevleri gerçekleşti. “Kâr değil, insanlar” sloganı etrafında Fridays for Future’ın çağrısıyla çok sayıda ülkede onbinlerce kişi sokağa çıktı.

• Rusyalı ve Ukraynalı çevre aktivistleri, Avrupa’nın Rus petrolü, gazı ve kömürüne ambargo uygulaması için ortak bir çağrıda bulundu.
• Türkiye’de de İstanbul Beşiktaş’ta bir araya gelen iklim aktivistleri “İklimi değil sistemi değiştir” dediler.

- Çok sayıda STK’nın bir araya gelerek yayımladığı rapora göre Türkiye'de kömürlü termik santrallere bağlı çalışan açık madencilik sahalarının kapatılıp güneş panelleriyle donatılmasıyla 6,9 milyon hanenin yıllık elektrik ihtiyacı karşılanabiliyor.

- Altıparmak Hukuk Bürosu, Marmara Gölü’nün Türkiye’nin BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’nden ve Paris İklim Anlaşması’ndan kaynaklı taahhütlerine tamamen aykırı politikaları sonucunda kuruduğunun ve bundan kamu idarelerinin sorumlu olduğunun tespiti için, göl balıkçıları adına Manisa İdare Mahkemesi’nde Türkiye’nin ilk iklim davasını açtığını duyurdu.

Covid-19:

- Tüm dünyayla birlikte Türkiye’de de Covid-19 önlemleri gevşetilmeye başladı. Gece 00.00 itibarıyla müzik yasağı getiren uygulama ise değiştirilmeden kaldı. Daha sonra yasak nedense 01.00’e çekildi. Vefakat yasak yine kaldı. Türk Tabipleri Birliği önlemlerin gevşetilmesine karşı çıkan açıklamalarda bulundu.

- Türkiye’de Covid-19 kaynaklı resmî ölüm sayısı 95 bin iken İstanbul Tabip Odası’nın yaptığı araştırmanın sonuçlarına göre gerçek sayı 250 bini aşmıştı.

- Aynı günlerde prestijli Lancet Dergisi’nde yayımlanan bir araştırma, dünya çapında korona pandemisiyle bağlantılı ölümlerin, açıklanan resmî rakamlardan üç kat daha fazla olabileceğini ortaya koydu. Dünya çapında 18,2 milyon kişinin korona bağlantılı nedenlerden hayatını kaybettiği tahminine yer verildi.

- Çin ana karasında bir yılı aşkın sürenin ardından virüse bağlı ilk can kaybı yaşandı. Ülkenin kuzeydoğusundaki Jilin’de virüs bulaşan 2 kişi hayatını kaybetti. Mart ayı ortasındaki bu ilk ölümlerin ardından virüs ülkede hızla yayılmaya başladı.

Nisan

Ayın Sözü:

Balkonlarımızdan ve sokaklarımızdan barış için yalvarmaya adayalım kendimizi. İnsanların barış için yalvarışlarını liderler de duysun.

Papa Francis, “Savaş Paskalyası” adını verdiği dini bayramda herkesi Ukrayna’da barış için dua etmeye çağırdı. (Democracy Now)

Ukrayna'da Kramatorsk garı vuruldu: 5'i çocuk 50 sivil hayatını kaybetti. Fotoğraf: Andrea Carrubba/AA

Ukrayna savaşı:

- Mart ayının sonlarında hızlanan ateşkes müzakerelerinde Nisan ayının ilk haftasında ilerleme kaydedildiği ve Ukrayna’nın taleplerinin Rusya tarafından değerlendirilmekte olduğuna dair umutlu açıklamalar geldi ancak müzakereler hızla yerini sert çatışmalara bıraktı.

- Rus ordusu Nisan ayının ilk günlerinde Kiev bölgesinin Bucha kentinden çekildi. Rus birliklerinden geriye cesetler, toplu mezarlar ve tamamen yıkılmış, yağmalanmış bir şehir kaldı. Bucha’da bulunan sivillere yönelik işkence, tecavüz ve infaz kanıtları mahkemelere taşındı. Zelenskiy, “Burada olanlar savaş suçudur ve dünya tarafından soykırım olarak kabul edilecektir” ifadelerini kullandı.

- Ukrayna’nın Donetsk bölgesinde yer alan ve sivillerin tahliyesinde kullanılan Kramatorsk şehrinin tren garına füze atıldı. Binlerce sivilin tahliyesinde kullanılan kalabalık tren istasyonuna düşen füzeler, aralarında çocukların da olduğu 59 sivilin ölümüne neden oldu. Rusya saldırıyı reddetti.

- Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, başarısız Kiev kuşatmasının ardından yedi yıl önce Suriye'de Rusya askerlerine komuta eden general Aleksandr Dvornikov'u Ukrayna işgalinin başına geçirdi. Suriye kasabı lakaplı Dvornikov, Suriye’den önce de Grozni’de görev yapmış ve kent Rus ordusu tarafından dümdüz edilmişti.

- Ukrayna ordusunun Mariupol yenilgisinin hemen ardından Rusya donanmasının Karadeniz filosundaki önemli gemilerinden “Moskova” füzeyle vurularak batırıldı. Gemideki yüzlerce askere ne olduğu açıklanmadı.

- Rusya ordusu Kiev’den çekilip iki hafta kadar savaşı Mariupol’le sınırlı tuttuktan sonra müzakerelerin çıkmaza girmesiyle Donbas bölgesine yeniden saldırı başlattı.

- Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin gaz satışlarında rubleyle ödeme yapılmasını içeren kararnameyi imzaladı. Rusya’da gaz alan ülkeler ödemeyi rubleyle yapmadıkları takdirde Rusya bu ülkelerin gazını kesebilecekti. Karardan haftalar sonra Rusya, Bulgaristan ve Polonya’ya gaz satışını kesti. Öte yandan 1 Nisan itibarıyla Letonya, Estonya ve Litvanya da Rusya’dan doğal gaz alımını durdurdu.

- Rus savaş karşıtları Rusya bayrağı yerine kendi bayraklarını geliştirdi. Savaş karşıtları arasında hızla yayılan yeni Rusya bayrağının eskisinden farkı, kanı temsil eden kırmızının kaldırılarak beyazla değiştirilmiş olmasıydı.

- Avrupa Birliği’nin savaşın başladığı günden beri yani yaklaşık 40 günde Ukrayna’ya 1 milyar euro destek gönderirken Rusya’ya ise 35 milyar euro fosil yakıt ödemesi yaptığı ortaya çıktı.

- Batı dünyasının ekonomik yaptırımlar uyguladığı Rusya’nın Çin’le ticaretinin geçen yılın Nisan ayına göre yüzde 30 artış gösterdiği açıklandı. Ayrıca küresel fosil yakıt ürünleri fiyatlarındaki radikal yükseliş de Rusya ekonomisi için önemli bir destek daha oldu.

- Rusya, BM Genel Kurul toplantısında 93 ülkenin oyu, 24 ülkenin karşı oyu ve 58 ülkenin çekimser kalmasıyla örgütün insan hakları konseyinden çıkarıldı.

- Baltık Denizi ülkeleri Letonya ve Estonya parlamentoları Rusya'nın Ukrayna'da sivilleri hedef alan saldırılarını “soykırım” olarak tanıyan kararı onayladılar.

Dünya:

- Macaristan'da yapılan genel seçimde 12 yıldır iktidarda olan Viktor Orban’ın Fidesz- Hristiyan Demokrat ittifakı büyük bir zafer kazandı. Karşısındaki altılı ittifakı beklenenden çok daha büyük bir farkla yenen Orban’ın zaferi Türkiye’de de çok tartışıldı. Sağ ve sol partilerin ortak bir programdan ziyade anti-Orban bir kampanya yapması ve Orban’ın karşısına sağcı bir belediye başkanını aday olarak çıkartmaları Orban’ın güvenlik ve istikrar odaklı kampanyasını yenemedi.

 Paolo Rondelli, dünyanın ilk kendini açıkça LGBT+ olarak tanımlayan devlet başkanı oldu. Fotoğraf: www.sanmarinortv.sm

- San Marino seçimlerinde kendini açıkça LGBT+ olarak tanımlayan Paolo Rondelli devlet başkanı olarak seçildi. Bu sayede San Marino, devlet başkanı bir LGBT+ olan ilk ülke oldu.

- Fransa’daki başkanlık seçimlerinin ilk turunu geçen aşırı sağcı Marine Le Pen ve merkez sağ aday Macron ikinci tura kaldı. İkinci tur seçimleri öncesinde aşırı sağa karşı sokağa inen onbinler Macron’u sevmeseler bile aşırı sağa oy yok dediler.

- İkinci tur seçimlerini Macron yüzde 58 ile kazandı. Diğer aday Marine Le Pen ise oyların yüzde 41,80’ini alarak ülke tarihinde aşırı sağın ulaştığı en yüksek oyu aldı.

- Britanya mahkemesi, WikiLeaks'in kurucusu Julian Assange’ın ABD'ye iade edilmesine karar verdi.

- ABD Başkanı Joe Biden, 24 Nisan’da bir açıklama yayımladı. Biden açıklamasında, “Amerikan halkı bugün, yani 107 yıl sonra, soykırımda yok olan tüm Ermenileri onurlandırmaya devam ediyor” diye belirtti. Türkiye Dışişleri Bakanlığı ise “Bu tür açıklamaları ve kararları reddediyor, bu yanlışta ısrar edenleri kınıyoruz" yanıtını verdi.

- Stockholm Uluslararası Barış Enstitüsü'nün (SIPRI) raporuna göre küresel askerî harcamalar 2021 yılında rekor kırarak 2,1 trilyon dolara ulaştı. İlk defa 2 trilyon doları geçen askerî harcamaların 7 yıldır artmakta olduğu vurgulandı.

Ukrayna Savaşı’nı bahane eden Birleşik Krallık hükümeti, “enerji güvenliğini” öne çıkaran yeni stratejisini açıkladı. Mevcut nükleer santrallere sekiz kadar yeni nükleer reaktör ekleniyor ve Kuzey Denizi’nde yeni fosil yakıt araştırma izinleri veriliyor.

Türkiye:

- Milli Eğitim Bakanlığı'nın (MEB) hazırladığı rapor, Türkiye'de bulunan okul çağındaki Suriyeli çocukların yaklaşık üçte birinin okul yüzü görmediğini ortaya koydu. Rapora göre, eğitim çağında bulunan 1 milyon 124 bin Suriyeli çocuğun ancak yüzde 65'i okula giderken, yüzde 35'i ise eğitim göremiyordu.

- Adalet Bakanlığı, Washington Post yazarı Suudi gazeteci Cemal Kaşıkçı'nın Suudi Arabistan'ın İstanbul Başkonsolosluğu’nda öldürülmesine ilişkin 26 sanığın yargılandığı davanın Suudi Arabistan adli makamlarına devrini uygun gördü. Davanın böylece iki ülke arasında bir sorun olarak kalması engellenmiş oldu ve zaten kısa bir süre sonra da iki ülke yeni işbirlikleri açıklamaya başladı.

- Bir vatandaşın suç duyurusu üzerine Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu Derneği’nin kapatılması için dava açıldı. T24’teki yazısında davanın nasıl açıldığını anlatan Gökçer Tahincioğlu “Aşırı hassas bir vatandaş, dizilerden, filmlerden, açıklamalardan öğrendiği kavramları ardı ardına sıralayarak, şimdi CİMER bünyesine katılan BİMER’e suç duyurusunda bulunmuş” dedi.

- İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Dışişleri Bakanlığı'nın yayımladığı dış politika raporundaki Türkiye bölümünde yazılanları eleştirdiği konuşmasında tarihin en tuhaf açıklamalarından birini yaptı ve şunları söyledi: “Biz PKK’ya ve FETÖ'ye karşı şiddetle mukabele ediyormuşuz. Amerika şöyle istiyor: dünyanın her yerinde erkeklerle erkekler evlensin. Kadınlar da kadınlarla evlensin. Ya siz evleneceksiniz, Lut Kavmi gibi olacaksınız, haşr olacaksınız. Ben size ne diyeyim? Biz neymiş, buna müsamaha göstermiyormuşuz. FETÖ'ye müsamaha göstermiyormuşuz. PKK'ya müsamaha göstermiyormuşuz. LGBT'ye müsamaha göstermiyormuşuz. Türkiye huzurlu bir hâle gelmiş ve bu huzurlu hâle gelmelerinden de bunlar rahatsızlanmış. Sizin bizim hakkımızda rapor yazmanız değil, biz sizin hakkınızda rapor yazarsak esas o zaman yandı gülüm keten helva.”

- Göçmen karşıtlığının giderek güçlenmesi üzerine İçişleri Bakanlığı Suriyeli göçmenlerin bayramda Suriye’deki ailelerini ziyaret etmelerine kısıtlama getirdi. Zafer Partisi Genel Başkanı Ümit Özdağ tüm göçmenlerin, MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli ise “düzensiz” göçmenlerin “istilacı” olduğuna yönelik göçmen düşmanı açıklamalar yaptı.

- TSK, terörle mücadele adı altında Irak’ın kuzeyinde "Pençe-Kilit Operasyonu” başlattı. Operasyon aylar boyunca devam etti.

Zam protestosu yüzünden elektriği kesilen Kılıçdaroğlu, bir hafta boyunca eşiyle beraber karanlıkta yaşayacağını söyledi.

- CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun elektrik zamlarını protesto etmesi nedeniyle faturasını ödememesinin ardından evinin elektriği kesildi. Kılıçdaroğlu karanlıkta basın açıklaması düzenledi ve bir hafta daha faturayı ödemeyerek karanlıkta yaşadı.

- 2010 yılından beri her 24 Nisan’da İstanbul’da önce Taksim Meydanı sonra başka meydanlarda gerçekleştirilen Ermeni soykırımı anması bu kez yasaklandı. HDP milletvekili Garo Paylan ise 7 yıldır verdiği “soykırım tanınsın” önerisini bir kez daha meclise sundu. Paylan hakkında hukuki süreç başlatıldı.

- Nisan ayının son günlerinde Gezi Davası’nda skandal bir karar açıklandı. 17 kişinin yargılandığı Gezi Parkı davasında Osman Kavala, “Anayasal düzeni cebir ve şiddet yoluyla ortadan kaldırmaya teşebbüs” suçundan ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına çarptırıldı. Mücella Yapıcı, Çiğdem Mater, Hakan Altınay, Mine Özerden, Can Atalay, Tayfun Kahraman, Yiğit Ali Ekmekçi için de 18’er yıl hapis cezası kararı verildi.

- Gezi davasına bakan üye hâkim Murat Bircan'ın, kararın açıklanmasından sadece birkaç gün önce 2018 yılında AKP'den Samsun milletvekili aday adayı olduğu ortaya çıkmıştı.

- Osman Kavala, karar hakkında yaptığı açıklamada “Beni bu kadar içeride tuttuktan sonra beraat ettireceklerini beklemiyordum. Ama bu kadarını da beklemiyordum. Bir zaman birbirlerine ip atanlar, ellerinde ip olsa, beni asacaklardı.” dedi.

- Cumhurbaşkanı Erdoğan ise karar hakkında şu sözleri söyledi: “Bu adam Türkiye'nin Soros'uydu ve bu adam Gezi olaylarının perde arkası koordinatörüydü. Yargımız onunla ilgili nihai kararını verdi ve bu kararda belli çevreleri ki malum çevrelerdir, ciddi manada rahatsız etti. Kusura bakmasınlar, bu ülkede hukuk ve yargı var.”

- Mahkeme heyetinin üç üyesinden biri olan hâkim Kürşad Bektaş, karara karşı oy kullandı. 1'e karşı 2 oyla alınan karara şerh düşen hâkim Bektaş, dosyada dinlemelerden başka delilin olmadığını, dinlemelerin de hukuka aykırı kararla yapıldığını vurguladı: Hakim Bektaş “Üstelik hukuka uygun kabul edilseler bile somut kanıtlarla desteklenmiyor. Dosyada mahkûmiyet için yeterli delil yok. Beraat verilmeli” dedi.

- Kararın açıklanması üzerine Taksim Dayanışması herkesi Çağlayan Adliyesi'ne çağırdı. Ertesi gün de çeşitli kentlerde gösteriler oldu ve polis müdahalesiyle gözaltılar yaşandı.

İklim-Çevre:

- ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi (NOAA) Gözlemevi, Dünya atmosferindeki karbondan 80 kat daha fazla ısı tutan metan konsantrasyonunun 2021'de milyarda 17 parça (ppb) arttığını ve bunun 1983'te modern ölçümlerin başlamasından bu yana kaydedilen en büyük yıllık artış olduğunu açıkladı. Bu rekorun öncesinde de 2020’de 15,3 ppb ile rekor kırılmıştı.

- Antarktika’nın, Mart ayında alışılmadık bir sıcak dalgasına maruz kaldığı açıklandı. Copernicus İklim Değişikliği Servisi verileri, Antarktika deniz buzu miktarının Mart ayında ortalamanın yüzde 26 altında olduğunu gösterdi. Bunun şimdiye kadar ölçülen en düşük ikinci seviye olduğu açıklandı.

Just Stop Oil aktivistleri tankerlere tırmanarak yolları kapadı. Fotoğraf: Independent

- İklim değişikliği aktivistleri, fosil yakıt endüstrisini durdurma kampanyasının bir parçası olarak Britanya petrol terminallerini engelleme eylemleri gerçekleştirdi. Birkaç hafta süren eylemlerde 1000 kadar aktivist gözaltına alındı. Just Stop Oil aktivistleri farklı şehirlerdeki rafinerilerde tankerlere tırmanarak ve kendilerini yollara yapıştırarak üretimi bir süreliğine de olsa durdurdu.

- Nisan ayında Yokoluş İsyanı aktivistleri de eylemler gerçekleştirdi. Londra’nın Thames Nehri üzerindeki en işlek köprülerini kapayan yüzlerce iklim aktivisti yeni fosil yakıt yatırımlarına son verilmesi çağrısında bulundu. Onlarca aktivist gözaltına alındı.

- Fransa’da da Yokoluş İsyanı aktivistleri Kaçınılmaz İsyan dedikleri eylem dalgasını başlattı. Başkanlık seçimlerinde ikinci tura kalan iki sağcı adayı da eleştirerek iklim değişimiyle mücadeleye dikkat çektiler.

- ABD’de yine Yokoluş İsyanı öncülüğünde iklim eylemleri gerçekleşti. “Savaşa Hayır, Isıtmaya Hayır” diyen aktivistler New York’ta iklim için yürüdüler. Fakat yeni fosil yakıt arama izinleri verilmeye devam edildi.

- 22 Nisan Yeryüzü Günü’nde de birçok ülkede çevre aktivistleri sokaklara indi. ABD’de içerisinde sendikalar ve Sunrise Movement gibi iklim hareketlerinin de bulunduğu geniş bir koalisyon tarafından 40’tan fazla şehirde düzenlenen “Geleceğimiz için mücadele ediyoruz” yürüyüşlerine binlerce aktivist katıldı.

- Dünyanın dört bir yanındaki bilim insanları, en az 26 ülkede 60'tan fazla şiddet içermeyen doğrudan eyleme katıldı. Bir NASA bilimcisi olan ve Scientist Rebellion üyesi Peter Kalmus “Biz fosil yakıt endüstrisini ve çitleme kapitalizmini sona erdirene, gezegeni ve halkı önceleyen bir sisteme geçene kadar, Dünya'nın çöküşü yalnızca daha da kötüleşecek” dedi.

- Lancet Planetary Health’de yayımlanan bir araştırmaya göre, doğal kaynakların aşırı kullanımından kaynaklanan küresel ekolojik hasarın çoğundan ABD ve Avrupa sorumlu çıktı. Makale, son yarım yüzyılda 160 ülkenin neden olduğu ekolojik zararı analiz eden ve sorumlu tutan ilk araştırma olma özelliği taşıyordu. ABD'nin dünyadaki aşırı kaynak kullanımının yüzde 27'sini oluşturan en büyük suçlu olduğunu ve bunu yüzde 25’le Birleşik Krallık'ın da dahil olduğu AB'nin izlediğini tespit ediyordu.

- Ekvador’da mahkeme, yabani hayvanların da yasal haklara sahip olduğunu dönüm noktası niteliğindeki bir yargı kararıyla kabul etti. Bir yünlü maymun, henüz bir aylıkken kütüphaneci Ana Beatriz Burbano Proaño tarafından yaban hayatından alınıp 18 yıl boyunca kadın tarafından bakılmıştı. Mahkeme “vahşi türlerin ve o türlere ait bireylerin avlanmama, yakalanmama, toplanmama, ele geçirilmeme, saklanmama, ticareti yapılmama, takas edilmeme” gibi hakları olduğunu bildirdi.

- Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından hazırlanan bir raporda dünya nüfusunun yüzde 99'unun, DSÖ'nün kaliteli hava standartlarının gerisinde ve insan sağlığını tehdit edici hava şartlarında yaşadığı vurgulandı. Önlenebilir çevre sorunlarının dünyada yılda 13 milyondan fazla kişinin ölümüne yol açtığı paylaşıldı.

- IPCC 3’üncü Çalışma Grubu’nun raporu açıklandı. Yaklaşık 3 bin sayfa olan ve 278 yazar tarafından sonuçlandırılıp onaylanan raporda 59.000’den fazla bilimsel makaleye atıfta bulunuldu.

- Rapora göre, 1.5 derece hedefine ulaşmak için, dünyanın yıllık CO2 emisyonlarını 2030’a kadar yüzde 48 azaltması ve 2050’de net sıfıra ulaşması, metan emisyonlarını 2030’a kadar üçte bir oranında azaltması ve 2050’ye kadar neredeyse yarıya indirmesi gerekiyor.

- Rapor, karbon salımının hızla sıfırlanmasının yanı sıra karbon yakalama yöntemlerinin ve doğal karbon yutaklarının korunmasının da son derece önemli olduğunu vurguluyordu.

- Dünya nüfusunun yüzde 10’unu oluşturan en zengin kesimin küresel karbon salımının yüzde 34-45’ini gerçekleştirdiği yer alıyordu.

- Raporda fosil yakıt endüstrisi açıkça iklim değişimini durdurmanın önündeki engel olarak anlatılırken tüm üye devletlerin cümle cümle onayından geçirilmek zorunda olan “politika yapıcılar için özet” bölümünde endüstrinin neredeyse adının bile geçmiyor olması bazı devletlerin baskısının bir sonucu olarak açıklandı.

- Raporun 13. bölümü iklim aktivizminin etkisinden söz eden son derce önemli bir bölüm oldu. IPCC raporlarında sosyal bilimler alanındaki bölümlere pek rastlanmazken bu raporda aktivizmin olumlu etkilerinden bahsedilmesi çok önemli bir yenilik olarak yorumlanmıştı.

- İngiltere'de bilim insanları ilk kez, yaşayan insanlardan alınan akciğer dokularında küçük plastik parçacıkları (mikroplastik) bulunduğunu açıkladı. Böylece geçen ay insan kanında mikroplastik bulunmasının ardından mikroplastiklerin insan yaşamı üzerindeki olası risklerine dair yeni bir kanıt daha elde edilmiş oldu.

- Almanya, Yenilenebilir Enerji Kaynakları Yasası’nı güncelleyerek, 2030 yılına kadar Almanya’da tüketilen elektriğin yüzde 80’inin, 2035 itibarıyla ise yüzde yüzünün yenilenebilir kaynaklardan sağlanacağını açıkladı.

- Arktik deniz taşımacılığının buzullar üzerindeki olumsuz bir özelliği ortaya çıktı. Daha fazla geminin bölgede dolaşması, fosil yakıtların eksik yanması sonucu oluşan bir hava kirleticisi olan “kara karbon”un buzulların üstünü kapladığı görüldü. Kara karbonun buzulların erimesini önemli ölçüde hızlandırdığı açıklandı. Küresel ortalamadan dört kat daha hızlı ısınmakta olan Kuzey Kutbu'nda 2015 ve 2019 yılları arasında gemilerin neden olduğu kara karbonda yüzde 85'lik bir artış görüldüğü açıklandı.

- IMF, 2020'de küresel fosil yakıt sübvansiyonlarının OECD-IEA tahmininden on kat daha fazla, toplam 5,9 trilyon dolar olduğunu açıkladı. Aradaki farkın nedeni olarak da diğer kurumların hesaplamadığı örtülü sübvansiyonların toplam sübvansiyonların yüzde 92'sini oluşturduğu açıklandı.

- Nisan ayı ortasında birkaç gün içerisinde dünyanın farklı bölgelerinde radikal iklim olayları gerçekleşti. Güney Afrika Cumhuriyeti'nin doğusunda yaşanan sel felaketinde en az 440 kişi yaşamını yitirdi. Filipinler'i vuran tropikal kasırga Megi ise ülkenin kıyı illerinde en az 56 ölüme, 40 binden fazla kişinin de tahliye edilmesine neden oldu.

- ABD’nin New Mexico eyaletinde başlayan orman yangınlarında yüzlerce bina yok olurken, binlerce kişi tahliye edildi. Bazı bölgelerde olağanüstü hâl ilan edildi.

- Avrupa Birliği (AB) İklim Değişikliği Servisi Copernicus'un yayımladığı yıllık rapora göre, 2021 yazı, bugüne dek Avrupa'da kayıtlara geçen en sıcak mevsim oldu. Copernicus'un Direktörü Carlo Buontempo, “2021 aşırılıkların senesi oldu. Avrupa'nın en sıcak yazı, Akdeniz Bölgesi'nde aşırı sıcaklık dalgaları, su taşkınları ve Batı Avrupa'da azalan rüzgârlar...” derken rapora göre Baltık Denizi'nde su sıcaklığı geçen yıl, ortalamanın beş derece üstüne çıkmıştı. Sicilya Adası'nda kayıtlara geçen gölgede 48,8 derece sıcaklık ise bugüne dek Avrupa'da görülen en yüksek sıcaklık olmuştu.

- Karadeniz kıyılarına vuran ölü yunus sayısının 90’ı aşmasının ardından yine Karadeniz sahillerine ölü olarak vuran çok sayıda “kara gerdanlı dalgıç kuşu” bulundu. Kuş ölümlerinin de yunus ölümleri gibi Ukrayna Savaşı’yla ilgili olabileceği söylendi.

Covid-19:

- Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, Nisan ayı ortasında günlük vaka sayısı 4 binin üzerindeyken “Dünya gündemini 2 yıldır esir alan Covid-19 salgını hâlâ gündemimizde olsa da artık zihnimizden çıkarma zamanı gelmiştir” dedi.