Himalaya tuzunu bilemeyiz ama Himalaya buzu bitiyor besbelli ve bunun tüm yeryüzü için sonuçları korkunç olacak.
Vakanüvisiniz hakir, iklim aktivisti Grevci Greta’nın, hakkında tedavüle sokulan binbir rivayete, telaffuz edilen bunca kin ve nefret sözlerine karşı kaleme aldığı açık mektubu tercüme ederek yürüttüğü mütercimlik çalışmalarına bir ara verip 'aslına rücu' ediyor ve yeniden yeni defterleri karıştırmaya koyuluyor – bıraktığı yerden!
Vakayinamelerimiz birbiri ardından gelen araştırma sonuçlarından çıkan felaket uyarılarıyla dolup taşmakta. Kuzey ve Güney kutuplarındaki buz örtülerinin erime oranlarının tahmin edilenin kat be kat üstünde çıktığını dile getirmiştik.
Kuzey kutbuna yakın Grönland’dakilerin de öyle – maalesef! Buz örtüsünün devrilme noktasına hızla yaklaştığını hep birlikte izlemekteyiz! Grönland’ı yaktık, seyrine baktık yani! Etkileri silip herşeyi eskiye döndürmek artık imkânsız – maalesef! Ancak yeni duruma uyum sağlayabilir, ısınmanın artmasını engellemek için çalışabiliriz.
Güney kutbunda da aynen öyle! Türkiye’den büyük bir bilim heyetinin Antarktika’da bir bilim üssü kurmak için büyük bir keşif seferine çıkmak üzere âlâ-i vâlâ ile uğurlandığı günlerde, NASA’nın keşif heyeti de şaşırtıcı yeni bulguları içeren karanlık araştırmasının ürkütücü bulgularını açıklıyordu:
Antarktika’nın dev buzullarından birinin alt kısmında 300 metre çapında muazzam bir mağara açılmıştı. Hızla büyümekte olan kara boşluk, Manhattan adasının üçte ikisi iriliğindeydi ve erimeden önce yaklaşık 14 milyar ton buz içermekteydi. Büyük kısmı yalnızca son 3 yıl içinde erimiş olan buz kütlesi, adeta 'infilak etmekte' idi.
ABD’nin Montana eyaletindeki ünlü Buzul Parkı’nın adını aldığı buzulların durumunu inceleyen bilimciler de aynı metaforu, yani 'infilak' benzetmesini kullanıyorlar zaten. Yazar, aktivist Dahr Jamail, yeni yayımlanan 'The End of Ice' (Buzun Sonu) kitabında konunun önde gelen uzmanlarından birine “Durum nedir?” diye soruyor. Dan Fagre adlı ünlü buzulbilimci de gayet net bir cevap veriyor: “Bu bir infilak. Jeolojik değişimde bir nükleer patlama ... Aracı aşırı hız vitesine taktık, ellerimizi de direksiyondan çektik.” (Dahr Jamail, The End of Ice: Bearing Witness and Finding Meaning in the Path of Climate Disruption, The New Press, 2019, s. 40)
Konu buzullar ve dağlar: Yukarıda adı anılan kitaba göre, dağ ekosistemlerinin iklim yıkımına karşı hayli hassas olduğu kuşku götürmez. İşte bu ekosistemler de insanların ihtiyaç duyduğu tüm suyun yüzde 85’ini sağlıyorlar. Tabii burada diğer tüm canlıların ihtiyacından bahsetmiyoruz bile. Dünya çapında buzullar gezegendeki tüm temiz suyun yüzde 69’unu barındırıyor. Ve evet, memleketimizden buzul manzaraları konusunda da bir fikre sahibi olmak istiyorsak, NASA’nın 2015 yılındaki araştırmasının sonuçlarına bakabiliriz. Buna göre, Türkiye’nin dağlık bölgelerindeki tüm buz örtüsünün yüzde ellisi –yani yarısı!– 1970’lerden bu yana – yani sadece 50 yıl içinde – yokolup gitmiş! (age, s.45-46)
En Kuzey’den en Güney’e dünyanın her tarafındaki buzullarda alarm durumu olduğunu ortaya koyan bu araştırmaların ardından daha iki gün önce yayınlanan bir araştırmadan söz edelim son olarak: Dünyanın çatısını oluşturduğu da söylenen Hindu Kuş ve Himalaya Sıradağları bölgesinde ilk kez yapılan, 22 ülkeden 350 araştırmacı ve uzmanla 185 kuruluşun 5 yıl uğraşarak ortaya koyduğu bu kapsamlı araştırma, karbon salımlarımızı hemen kessek bile Himalaya buzunun üçte birini erimekten kurtaramayacağımızı ortaya koyuyor! "İşte bu da, şimdiye kadar hiç duymadığınız iklim krizi... Bizler için bu bulgular, şoke ediciydi!..."
Araştırmanın başı Philippus Wester, sonuçları böyle açıklıyor ve karbon salımları kökten azaltılsa bile Himalaya'larda buz örtüsünün tümünü kurtarmanın artık imkânsız olduğunu, bu dağ ekosistemlerinden ve buzulların suyundan hayat bulan 2 milyar insanın – yani dünya nüfusunun yaklaşık dörtte birinin varlığının büyük tehlikeye düşeceğini söylüyor!
Vakayinamemizi açlık, susuzluk, şiddet, çocukken evlendirilen kızlar, çatışma, göç ve savaş gibi felaketlerin ta içine düşmesinden korkulan insanların yaşadığı ülkelerin adlarını alfabetik olarak sıralayarak bitirelim isterseniz: Afganistan, Bangladeş, Bhutan, Çin, Hindistan, Myanmar, Nepal ve Pakistan...
Himalaya tuzunu bilemeyiz ama Himalaya buzu bitiyor besbelli ve bunun tüm yeryüzü için sonuçları korkunç olacak.
Vakanüvisiniz hakir der ki, Grevci Greta doğru söylüyor: Krizi kriz olarak ele almadığımız sürece mahvolmaktan kurtulmamız imkânsız görünüyor.
Vakanüvis ÖM
