Peter Saville

-
Aa
+
a
a
a

  Peter Saville. Portre William Selden. 

Açık Radyo’nun müzik meraklılarının kaçının elindeki plak veya CD kapak tasarımlarının kimler tarafından tasarlandığını merak ettiklerini bilemem ama, bugünlerde bu kapakların bir çoğuna imza atmış olan İngiliz grafik tasarımcısı Peter Saville’in yapıtlarıyla ilgili bir sergi Londra Tasarım Müzesi’nde yer almakta. (23 Mayıs – 14 Eylül 2003)

 

1955 yılında Manchester’de doğan Peter Saville, Manchester Polytechnik’te grafik tasarımı eğitimi almış. O dönemler en sevdiği toplulukların başında Kraftwerk ve Roxy Music olduğunu ve ilk satın aldığı Kraftwerk’in "Autobahn" albüm kapağında yer alan buluntu trafik levhası fikrine hayran olduğunu söylüyor. O dönemlerde aynı bölüme devam eden arkadaşı Malcolm Garret ile birlikte erken dönem modernistlerden Herbert Bayer ve Jan Tschihold’un tipografi çalışmalarını araştırıyor. Dönemin punk grafiklerinin anarşisiyle

karşılaştırdığında bu tasarımcıların düzenli estetiğini kendi tasarım anlayışına daha yakın buluyor. Saville’in ilk ticari projesi olan "The Factory" afişinde Tschibold’un etkileri belirgindir, afişte okulda bulduğu bir endüstriyel uyarı işaretini kullanır.

 

Bir gece kulübü olan The Factory’nin sahibi olan yerel TV muhabiri Tony Wilson, orada çalan bazı grupların müziklerini içeren plak yapmaya girişince ortaya "Factory Records" markası çıkar ve Peter Saville de sanat yöneticiliğine getirilir.Factory Records için 1979 yılında yaptığı ilk işinden bugüne Peter Saville grafik tasarımı ve stil kültürünün önde gelen isimlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Müzik alanında olduğu gibi moda ve sanat projeleri çalışmalarında da yanılmayan zarafeti, o anı özetleyen imgeleri tanıma becerisini birleştirmektedir.

Ya küçülmek, ya ölüm

Ben bu sayfada sergiyle ilgili Nick Crowe’un Prospect dergisinde yayınlanan “Requiem for record design” başlıklı yazısının çevirisine yer vereceğim:

  Factory Afişi / Fac 1, 1978

 

"Albüm kapağı CD kitapçığı haline dönüştüğünde tasarımcılar bir ultimatomla karşı karşıya kaldılar: küçülmek veya ölmek. Her iki şekilde de bir dönem sona eriyordu. Bir grafik tasarımı aracı olarak plak kapağı deneysel biçimden çıkan yaygın bir sanat dalı olmuştu. Standartlar 1960'lı yılların başında Blue Note markası için çalışan tasarımcı ve fotoğrafçı Reid Miles ve Francis Wolf tarafından konmuştu. Onların ikonografik portreleri Miles Davis, John Coltrane ve Charlie Parker'i düz yazı karakterleri ve parlak renk blokları arkasında dondurup daha iğne plağa değmeden önce hayranları cazın alt dünyasına taşıyordu. O onyılın ortasında herkes akımı yakalamıştı, Sergeant Pepper's Lonely Hearts Club Band ve Bob Dylan'ın Bringing It All Back Home abümleri artık toplumun plak kadar sanat yapıtından da beklentileri olmasını hazırlamıştı. 1970'lerde tezgah üzerinden milyonlarca albüm geçti ve hepsi 1970'lerin Led Zeppelin ve Yes gibi grupların mitolojik fantazileri ile bezenmişti. Storm Thorgerson'un Hipgnosis adlı stüdyosu Pink Floyd için hayret uyandıran kavramsal çalışmalar yaratıyordu; şişme domuz, 8:6 üzerindeki Battersea güç istasyonunun yanından geçenlerin hâlâ aklından çıkmıyor. 1980'lerde Wham ve Duran Duran gibi grupların pin-up ticariliği artık pazarlama araçlarından ayırt edilemiyordu. Ama görev yerine getirilmişti. Grafik tasarımı gündelik yaşamın bir parçası olmuştu.

 

 Suede'in "Coming Up" albümü, 1996.Sanat yönetmeni: Peter Saville. Fotoğraf: Nick Knight. Tasarım: Howard Wakefield.

Londra Tasarım müzesindeki "Peter Saville Show" bir kişinin her şeye rağmen CD mücevher kutusunu kavramayı nasıl başardığını gösteriyor (sanat yapıtlarının orijinal boyutta sergilendiğini beklemeyin). Saville İngiltere'nin en çok hayranlık duyulan grafik tasarımcılarından biri ve bu ilk retrospektif sergide onun 30 yıllık kapak tasarımcılığı ve sanat yönetmenliği kutlanıyor. Christian Dior, Whitechapel Gallery ve Stella McCartney için çalışmalar yapmış da olsa o daha çok plak kapakları ile tanınıyor. Bu tasarımlar özellikle Roxy Music, Joy Division, New Order ve aynı zamanda Suede ve Pulp gibi İngiliz pop toplulukları gibi Saville ile çalışmanın bir tutku halini aldığı gruplara ait albüm kapaklarıdır. CD'ler pazara hakim olmaya başladığında Saville'in çalışmalarında azalma olması bir tesadüf değildir. 1990'ların ortasında Suede'den Brett Anderson onunla temasa geçtikten sonra bu konuya olan ilgisi yeniden canlanmıştır.

Plağın fiyatını aşan kapak maliyeti

 

Saville'in Joy Division'in Closer için yapmış olduğu kapak kısa süre önce "Q" dergisi yazarlarının yaptığı en iyi plak kapağı oylamasında tüm zamanların ikincisi seçildi. (Sergent Pepper onuncu, Sex Pistols'un God Save The Queen için Jamie Reid'in yapmış olduğu ikonaklastik imge birinci seçildi.) Onun bugüne kadar yapmış olduğu çalışmaların içinde en uzun ömürlüsü ise her halde 1983 yılında yapmış olduğu New Order's 12"ın Blue Monday single'ıdır ve üstündeki büyütülmüş floppy disk tıpkı basım görüntüsü ileriyi gören bir çalışma olarak hatırda kalmıştır; 1980'lerde henüz bir yenilik olduğu düşünülürse. Üstelik de iyi kalite kağıt ve rengin kullanılmasıyla üretim maliyeti plağın satış fiyatından daha pahalıya çıkmıştır. 

Saville her zaman kesinlikle kendi zamanından 12 ay önündedir. 1970'lerin başında akranları hipiliği sürdürürken Saville Manchester kulübünde rimelleri balık ağı kıyafetleri kadar ucuz olan kızlarla takılıyordu. Paul Raymond'un soft porn ve Roxy Music'in erken dönem plak kapaklarının etkisinde kalarak, onların "ulaşılabilir cazibesinden" etkilenmişti. Punk tarzının kes yapıştır modası içinde tasarımcıların elinde kretuvar ve tutkalla uğraştığı dönemde Saville, Jan Tchihold gibi tipografi öncülerinin kesin hatlarıyla üretiyordu. Sonraki dönemde postmodern 1980'lerinin görüntü kirliliği sırasında Saville dikkatini Yves Klein'in 'cool' monoton güzelliğine yönlendirdi, kendi tıkanık ve gönderme yaptığı tasarımlarından sıyrılarak "essentialism" adını verdiği tarza döndü. Bu da bugün tanındığı şekliyle soyut renk alanlarıı olarak sonuçlandı.

 Renk ve Biçim, 2002 Tasarım Müzesi'nin web sayfa kimliği

Saville'in gerçek yeteneği hepsinden referanslar aldığı pop, moda ve sanat dünyasında dolaşmaktır. Ama her zaman tasarımın yüzeysel doğasının bilincindedir. Bir keresinde "Hiç kimse ambalajına dayanarak bir paket bisküvi satın almamıştır" demişti.

  

 Pulp için "We love Life" albümü, 2002

Artık dijital olarak şifrelenmiş müziğin ticari başarısının kesin olduğu şu anda (May Apple'in online müzik dükkânı yeni kurulduğunda ilk haftada bir milyon şarkı satılmış), CD kabının kendisinin bundan çekinmemesi gerekebilir. Küçüldüğü için plak kapağı yok oldu. Popüler müzik onu tüketilebilir hale getiren imgeleri tehlike anında gibi denize atıyor ve geride Peter Saville ve bir avuç çağdaşını, özet ve parlak bir sanat biçiminin son muhteşem uygulayıcıları olarak bırakıyor."

Nick Crowe,"Requiem for record design" Prospect Haziran 2003, s.68

Sergi ve Peter Saville hakkında daha fazla bilgi edinmek isteyenlerin, tasarım örneklerini aldığım www.designmuseum.org sayfalarına girmesini salık verebilirim.Bunun dışında Peter Saville'in tasarımları ile ilgili bir kitap da yayınlanmış: "Designed by Peter Saville" Emily King (ed.) frieze books, 2003