2022 yılının sonunda, Türkiye ve dünya gündeminden siyasi, ekonomik, iklim-çevre ve COVID-19'a dair haberleri derlediğimiz programın ikinci bölümünü dinleyicilerimize sunuyoruz
Mayıs
Ayın sözü:
Korkma! Sessiz kalma! Diren! Yalnız değilsiniz, bizim gibi çok insan var! Gelecek bizim!
İki Rus muhalif gazeteci, Zafer Günü kapsamında Putin yanlısı bir medya organının sitesine savaş karşıtı makalelerini yükleyerek savaşı protesto etti. Gazeteciler ortak yayınladıkları mektupta da Rusya halkına bu sözlerle seslendi. (Guardian)
Ukrayna Savaşı:
- İkinci Dünya Savaşı'nda Nazilerin yenilmesinin yıl dönümü olan 8 Mayıs’ta Ukrayna “Anma ve Uzlaşma Günü” olarak andığı günü bu yıl işgal altında kutladı. Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy, yaptığı konuşmada “İki yıllık işgal sırasında Naziler burada 10 bin sivili öldürdü. İki aylık işgalde Rusya 20 bin kişiyi öldürdü” dedi.
- Aynı tarihî gün Rusya’da ise 9 Mayıs’ta kutlanıyordu. Putin, 9 Mayıs Zafer Günü’nün 77. yıl dönümü nedeniyle eski Sovyet ülkelerinin liderlerine tebrik mesajı gönderdi. Putin'in Ukrayna'nın doğusunda bağımsızlığını tanıdığı Donetsk ve Luhansk yönetimlerine de “ataları gibi anavatanlarını Nazi belasından kurtarmak için savaştığı” şeklinde kutladı.
- Popüler bir Kremlin yanlısı web sitesi için çalışan iki Rus gazeteci, Zafer Günü’nde siteyi savaş karşıtı makalelerle doldurdu. Lenta.ru isimli sitedeki makaleler, Putin'i "zavallı bir paranoyak diktatör" olarak nitelendiriyordu ve onu "21. yüzyılın en kanlı savaşını" yürütmekle suçluyordu. Gazeteci Egor Polyakov ve Alexandra Miroshnikova bu şekilde 40'tan fazla savaş karşıtı makale yayımladı. Savaşa karşı tavır alırken makaleler bir süre sonra sayfadan kaldırıldı.
- Ukrayna Parlamentosu, Rusya yanlısı olduğunu iddia ettiği siyasi partilerin yasaklanmasını onayladı.
- Haftalardır Mariupol’de Azovstal çelik fabrikasında süren direniş mühimmatı ve gıda stokları tükenen 1000 kadar askerin teslim olmasıyla sona erdi. Böylece Rusya savaşın başladığı günden beri ilk kez büyük bir kenti ele geçirmiş oldu.
- Rusya’nın Ukrayna işgali ülke ekolojisine ağır zarar verirken Ukrayna’nın ekolojik özellikleri Rusya’nın işini zorlaştıran bir etken olarak da ortaya çıktı. Irpin Barajı’nın kapaklarının açılması sayesinde taşan sular Rus tanklarının ve birliklerinin ilerleyişi engellendi.
- Kalkınma hedefiyle 1960'larda Sovyetler Birliği tarafından kurutulan 13.000 hektar (32.000 dönüm) sulak alan yeniden sular altında bırakılmıştı. Yerel bir ekolojist Volodymyr Boreyko, Irpin Nehri'ne “Kahraman Nehri” unvanı verilmesini ve Ukrayna'nın Ekvador'un doğa haklarını tanıyan anayasasını örnek almasını talep etti.
- Avrupa Birliği Rusya'nın Avrupa’ya olan petrol ithalatının yüzde 75'ini derhal etkileyecek ve yıl sonuna kadar ithal edilen Rus petrolünü yüzde 90 azaltacak kısmi petrol yasağı kararı aldı. Avrupa’da Rusya’ya en yakın ülke olan Macaristan’ın “enerji güvenliği” gerekçesiyle itirazları sonucu Druzhba boru hattından gelen petrol akışı yasak kapsamı dışında bırakıldı. Kararın en ilginç yanı ise Rusya’dan doğalgaz ithalatına yönelik herhangi bir yaptırım kararı alınmaması oldu.
Dünya:
- Kuzey İrlanda'da bölge parlamentosu seçimlerinde İrlanda Kurtuluş Ordusu'nun (IRA) siyasi kanadı olarak bilinen Sinn Fein, yüzde 29’la birinci parti oldu.
- Amerika Birleşik Devletleri Merkez Bankası (FED), ülkede enflasyonun yüzde 8’i bulmasının ardından 50 baz puanlık faiz artırımına giderek politika faizini yüzde 0.75-1 aralığına yükseltti. Artış 2000'lerden bu yana yani son 22 yılda gerçekleştirilen en hızlı faiz artışı oldu.
Sri Lanka Devlet Başkanı Rajapaksa istifa edeceğini bildirdi.
- Sri Lanka’da krize ve ülkeyi bir aile şirketi gibi yöneten iktidara karşı başlayan eylemler sonucu Başbakan Mahinda Rajapaksa istifa etti. Cumhurbaşkanı ve başbakanın kardeşi Gotabaya Rajapaksa’nın da istifasını isteyen eylemciler gösterilere devam etmesi sonucu Cumhurbaşkanı da istifa etmek zorunda kaldı.
- Filipinler’deki başkanlık seçimlerini eski diktatör Marcos’un oğlu Ferdinand Marcos Jr. ya da halk arasındaki ismiyle Bongbong Marcos kazanarak ülke başkanı oldu. Böylece Filipinler, aşırı sağcı Duterte yönetiminden sonra bir başka aşırı sağcı Marcos’un yönetimine geçmiş oldu.
- Al-Jazeera muhabiri Şirin Ebu Akile, Batı Şeria'nın Cenin kentinde İsrail birlikleri tarafından düzenlenen bir saldırıda açılan ateş sonucu hayatını kaybetti. İsrail önce ölüme kendi askerlerinin neden olmadığını açıklasa da yapılan incelemeler İsrail askerlerinin üzerinde basın yazan çelik yelek taşıyan gazetecinin açıkça hedef alındığını ortaya koyuyordu.
- Ebu Akile'nin cenazesi hastaneden alındığı sırada İsrail polisi, orada toplanan kalabalığa ses bombalarıyla müdahale etti.
- Cinayetin ardından her yıl kutlanan Kudüs Günü’nde binlerce aşırı sağcı İsrail vatandaşı Müslümanların yaşadığı mahallelere girdi. “Araplara ölüm” sloganı atan kalabalık ile mahalleli çatıştı.
- Dünyanın en büyük ikinci buğday üreticisi olan Hindistan, kuraklık yüzünden artan iç fiyatları dengelemek adına buğday ihracatını kısmen yasakladığını duyurdu. Kararın hemen ardından buğday fiyatları rekor kırdı.
- ABD'nin New York eyaletindeki Buffalo kentinde 18 yaşındaki Beyaz saldırgan siyahların yaşadığı bir mahalledeki markete silahla girerek önüne gelene ateş açtı ve 10 kişiyi öldürdü. Saldırganın bir komplo teorisi olan Büyük İkame (Great Replacement) teorisine yani beyaz ırkın nüfusunun azaltılarak diğer ırkların beyazların yerini alacak olmasına inandığı ortaya çıktı.
- Bu saldırıdan sadece 10 gün sonra ABD’de 18 yaşındaki beyaz bir erkek bu kez Teksas’ta bir ilkokula girerek silahla ateş açtı ve çoğu çocuk 21 kişiyi öldürdü.
İsveç ve Finlandiya, Rusya’nın Ukrayna işgali sonrası yaptığı iç tartışmalarından ardından NATO’ya üyelik başvurusu yaptı. İki ülkenin üye olmasına en büyük engeli, “Türkiye’nin terör örgütü olarak gördüğü örgütlere destek verdiği ve Türkiye’ye silah ambargosu uyguladığı” iddiasıyla Türkiye çıkardı. Cumhurbaşkanı Erdoğan da “Kimse kusura bakmasın, bu terör örgütlerinin NATO'ya girmesine evet diyemeyiz" ifadelerini kullandı. Bu gelişmeye karşı sert açıklamalar yapan Rusya, Finlandiya sınırına yeni birlikler gönderdi.
- Oxfam tarafından yayınlanan bir analize göre, 2020'den bu yana dünya milyarderlerinin saflarına yaklaşık 573 kişi daha katıldı ve dünya çapındaki dolar milyarderi sayısı toplamda 2.668'e çıktı. Bu da pandemi sırasında ortalama olarak her 30 saatte bir yeni milyarderin ortaya çıktığı anlamına geliyordu.
- Macaristan’ın otoriter Başbakanı Viktor Orban, 3 Nisan'da yapılan ve birleşik muhalefete karşı büyük bir zafer kazandığı seçimler sonrası Mayıs ayının sonlarına doğru yeni kabinesini açıkladı. Orban bu açıklamasının üzerinden 24 saat bile geçmeden sürpriz bir kararla "savaş durumu" nedeniyle ülkede olağanüstü hâl (OHAL) ilan edildiğini duyurdu. OHAL ilanı sayesinde Orban ülkeyi KHK’lar aracılığıyla yönetme hakkı elde etmiş oldu.
- İspanya’da adet izni, ücretsiz kürtaj ve menstürasyon ürünlerinde KDV’nin düşürülmesini içeren yasa tasarısı sol koalisyon hükümeti tarafından onaylandı. İspanya böylece çalışanlara regl iznini tanıyan ilk Avrupa ülkesi oldu.
- Ukraynalı rap müzik grubu Kaluş Orkestra, “Stefania” adlı şarkısıyla Eurovision 2022 yarışmasını kazandı. Bu yıl Rusya ve Belarus'un yarışmaya katılması ise yasaklanmıştı.
Türkiye:
- 1 Mayıs’ta Taksim’e çıkmak isteyen yüzlerce kişiye polis müdahale etti. Yaklaşık 200 kişi gözaltına alındı.
- Çok sayıda sendika ve meslek örgütünün çağrısıyla İstanbul Maltepe meydanında büyük bir miting düzenlendi. Gezi davasında hapis cezaları verilmesi ve yoksulluk mitingin en önemli konularıydı. Mitingte açıklama bu defa Türkçe ve Kürtçe’nin yanı sıra göçmenlerle dayanışma göstergesi olarak Arapça da okundu.
1 Mayıs'ta Maltepe Miting Alanı.
- Gezi Davası’nın mahkumiyetle sonuçlanması üzerine aralarında çok sayıda aktivist, akademisyen, gazeteci ve yazarın olduğu 888 yurttaş “Onlar suçlu sayılıyorsa biz de suçluyuz” diyerek kendilerini savcılığa ihbar eden bir ortak açıklama yayınladılar.
- Gezi Parkı eylemlerinin 9. yıl dönümünde "Kavala'ya Özgürlük" ve "Taksim Dayanışması" platformları ile Gezi aileleri, Gezi davasında tutuklu bulunanlara destek için Silivri ve Bakırköy Cezaevi'ne gitti. Basın açıklaması yapan platformlar adalet talep etti.
- CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, seçimleri kazanacak olurlarsa Suriyelileri nasıl geri göndereceklerini 4 adım hâlinde açıklayan bir planı kamuoyuna tanıttı. Plan, mülteci hakları savunucuları tarafından uluslararası hukuka ve koşulların gerçekliğine aykırı olmakla eleştirildi.
- Göçmenler üzerinden tartışma sürerken göçmenlerin hayatı çekilmez kılınmaya devam ediliyordu. Anayasa Mahkemesi, “Ülkemizde savaş var. Bizi geri gönderirseniz kötü muameleye maruz kalırız” diyerek bireysel başvuruda bulunan Suriyelilerle ilgili kararını açıkladı. Mahkeme, “Kötü muamele göreceklerine dair delil yok” diyerek Suriyelilerin iç savaşın sürdüğü ülkeye gönderilmelerinde hukuki olarak bir sorun olmadığı kararını almış oldu.
- Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın "Suriye’den savaştan çıkıp ülkemize sığınan bu kardeşlerimize sonuna kadar sahip çıkacağız" sözlerine çıkışan CHP Genel Başkanı Kılıçdaroğlu, "Kendi milletinden umudu kestin, sığınmacı oyuyla mı kalmaya çalışıyorsun Erdoğan?” diyerek göçmen karşıtı politik çizgisini sürdürdü.
- Fakat Erdoğan bu sözleri söyledikten kısa bir süre sonra muhalefetin basıncının da bir sonucu olarak 1 milyon Suriyelinin geri gönderileceğini açıkladı. Projenin detaylarını açıklayan Erdoğan, Suriye’nin kuzeyinde "2Y-1Ç" yani "yerleş, yaşa, çalış" formülünü devreye sokacağını açıkladı.
- Bu tartışmalar sürerken göçmenlere kötü muamele devam ediyordu. Datça’da 25 mülteci, Sahil Güvenlik ekipleri tarafından Datça’nın liman bölgesinde bir kafese konuldu. Çaresiz mültecilerin görüntüleri tepki çekerken Sahil Güvenlik mültecilerin tutulduğu yerin kafes olmadığını açıkladı.
- Yargıtay, Cumhuriyet Halk Partisi İstanbul İl Başkanı Canan Kaftancıoğlu hakkındaki kararını açıkladı. Yargıtay'ın kararına göre, Kaftancıoğlu'nun 3 davadan aldığı ceza onandı. Kaftancıoğlu’na siyaset yasağı da kondu.
- CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, kararın ardından "Partimizin tüm milletvekilleri, derhal İstanbul il başkanlığı binamıza doğru yola çıkın" çağrısı yaptı. İl binası önünde toplanan binlerce CHP’li, "Hak, hukuk, adalet" sloganları attı.
- Olağanüstü toplanan CHP Merkez Yönetim Kurulu, Kaftancıoğlu’nun görevine devam edeceğini duyurdu.
- Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu ve beraberindeki milletvekilleri, Uluslararası Savunma Danışmanlık İnşaat Sanayi ve Ticaret Şirketi’nin (SADAT) önüne gitti. Binanın içine alınmayan CHP’liler, dışarda açıklamalarda bulundu. “Önünde bulunduğumuz SADAT paramiliter bir kuruluştur, terörist yetiştiren bir kurumdur” diyen Kılıçdaroğlu, “Seçimi gölgeleyecek, seçimin güvenliğini sarsacak herhangi bir şey olursa sorumlusu SADAT ve Saray’dır” dedi.
- Kürt müzisyen Aynur Doğan’ın Kocaeli’nde vereceği konsere valilik tarafından yasak getirildi. Takip eden günlerde çok sayıda Kürt sanatçının konseri ve Kürtçe oynanan bazı tiyatro oyunlarında da yasak getirildi. Yasaklar, Kürtçe’ye yönelik bir yasak olarak tartışıldı.
- Türk Tabipleri Birliği (TTB) ve sağlık meslek örgütleri tarafından “Emek Bizim Söz Bizim Sağlık Hepimizin” sloganıyla düzenlenen “Beyaz Miting” Ankara Anıtpark’ta gerçekleştirildi. Hükümetten, sağlık çalışanlarının koşullarında ve ücretlerinde iyileştirme, çalışma şartları, randevu sistemi, doktorların güvenliği, istihdam politikaları, koruyucu sağlık hizmetlerinin iyileştirilmesi gibi 10 acil talepte bulunan sağlık emekçileri, taleplerinin bir an önce hayata geçirilmesini istedi.
- Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV) Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezleri 2021 yılı raporu açıklandı. Rapora göre 2021 yılında işkence ve kötü muamele gördüğü için TİHV’e başvuru yapanların sayısı son 30 yılın zirvesine ulaştı. Başvuruların en küçüğünün beş, en büyüğünün ise 76 yaşında olduğu bildirildi.
- Kalan Müzik tarafından sözleri Hrant Dink’e, beste ve vokali Arat Dink’a ait olan “Penceremin Aptalları” şarkısı yayınlandı.
İklim-Çevre:
- Dünya Bankası’nın 2022 Küresel Gaz Yakma Takip Raporu, petrol çıkarılmasıyla elde edilen ve yan ürün olarak ortaya çıkan gazın 2021’de Avrupa Birliği‘nin (AB) Rusya‘dan yaptığı toplam ithalattan daha fazla olduğunu ortaya koydu. Hiçbir kullanımı olmaksızın yakılan gaz, 2021’de 144 milyar metreküpü buldu. Bu da yaklaşık 400 milyon ton karbondioksite (MMtCO2e) eşdeğer emisyon anlamına geliyordu. Bunun 39 milyon tonu metan gazıydı.
- Birleşik Krallık’da iklim değişikliği alanında faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşu Possible, havacılık sektöründe 2000 yılından itibaren belirlenen 50 iklim hedefinden sadece birinin tutturulduğunu açıkladı. Rapora göre sadece bir havayolu, belirlediği hedefler arasından sadece birini hayata geçirebildi. Raporu hazırlayan uzmanlar bunun nedenlerini hedeflerin bazılarının belirsiz tanımlar içermesi, bazılarının değişmesi, bazılarının tutarsız raporlanmaları ve bazılarının sessizce terk edilmesi olarak açıklıyor.
Büyük set resifinin %91i ağardı.
- Avustralya’da bilim insanlarının son raporuna göre bu yıl Büyük Set Resifi’ndeki mercanların yüzde 91’i ağardı. Bu, resif üzerindeki son yedi yılda gerçekleşen dördüncü ve 1998’den beri altıncı kitlesel ağarma olayı olarak açıklandı.
- Yeni Zelanda’nın güney sahillerinde de tarihinde ilk kez deniz süngerlerinin ağardığı açıklandı. Okyanus sıcaklığındaki rekor yükseliş nedeniyle yüz binlerce süngerin ağardığı açıklayan bilim insanları bazı bölgelerdeki süngerlerin yüzde 95 oranında ağarmış olduğunu duyurdu.
- Suladığı bölge için İtalya’nın “ekmek sepeti” denen ve ülkenin GSYİH’sinin yaklaşık yüzde 40’ını sağlayan İtalya’nın en uzun nehri Po Nehri’nin geniş bölümlerinde su seviyesi daha önce rastlanmamış oranda düştü. Nehrin geniş kesimleri kumla kaplanmış plaja dönüşürken, İkinci Dünya Savaşı’ndan kalma bir tankla bir ortaçağ kasabasının sular altındaki kalıntıları da ortaya çıktı.
- Delhi ve Kuzey Hindistan‘ın diğer bazı bölgelerinde Mayıs ayında sıcaklık 49 dereceyi buldu. Bu rekor sıcaklıktan hemen birkaç gün sonra Hindistan ve Bangladeş'i sel felaketi vurdu ve en az 120 kişi öldü. 1 milyon kişi sellerden etkilenirken onbinlerce kişi yaşadıkları bölgelerden tahliye edildi.
- Aynı günlerde Pakistan’da sıcaklıklar 51 dereceyi görürken Brezilya’daki sel felaketinde ise en az 84 kişi hayatını kaybetti.
- The Guardian gazetesi dünya genelinde 195 karbon bombasının çıkarılmakta olduğunu veya çıkarma izni aldığını duyurdu. Bu tarihi gazetecilik araştırmasına göre her bir proje en az 1 milyar tonluk karbondioksit salımına neden olacak. The Guardian, toplamda yaklaşık 18 yıllık mevcut küresel CO2 emisyonuna eşdeğer karbon salımı gerçekleştirecek “karbon bombalarının” yaklaşık yüzde 60’ının faaliyete geçmiş olduğunu duyurdu. Bu karbon bombaları, küresel ısınmanın 1,5 dereceyle sınırlandırılmasını imkânsız kılmaya yetiyor.
- Karbon bombaları çıkarılmaya devam edilirken bir başka bilimsel araştırma ise, küresel sıcaklık artışının 1.5 derecede durdurulması olasılığının yüzde 50 olması için fosil yakıt üretim alanlarının yüzde 40'ının en kısa zamanda kapatılması gerektiğini ortaya koydu.
- ABD’nin New Mexico eyaletinde orman yangınları yaşandı. Yüzlerce yapı hasar görürken binlerce kişi yangın bölgelerinden tahliye edildi.
- Birleşmiş Milletler yeni kuraklık raporunu açıkladı. Rapora göre, 2000 yılından bu yana hem kuraklık dönemlerinin süresi uzadı hem de sıklığı artış kaydetti. BM raportörlerine göre, bu artış küresel bazda yüzde 29 olarak kayda geçti.
- Güney Pasifik’teki ada ülkesi Vanuatu iklim acil durumu ilan etti ve ekolojik krize neden olanları "şimdiki ve gelecek nesillerin temel insan haklarını baltalamakla" suçladı.
- Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği, yenilenebilir Enerji Kaynaklarını Destekleme Mekanizması (YEKDEM) kapsamında 2011’de teşvik listesindeki biyokütle enerji santrali sayısı sadece 3 iken, 2022 listesinde bu sayının 300’e yaklaştığını açıkladı. Dernek, bu gelişmenin ormanlar için büyük tehdit olduğunu belirtirken bu tesislerin kendilerini “orman atığı bertaraf tesisi” olarak lanse ettiğini belirtti.
Covid-19:
- Türkiye'de Covid-19 vaka sayıları eksiye düştü! Dünyada bir ilk olan bu istatistik bizzat Sağlık Bakanlığı tarafından açıklandı. Sağlık Bakanlığı’nın eksi 4 bin 776 aktif vaka açıklamasına TTB Başkanı Şebnem Korur Fincancı “Bu nasıl bir toplama çıkarma, hesaplama, ifade etmek zor” diye konuştu. Bu olayla birlikte tüm ülke Covid-19 verilerinin doğruluğunu bir kez daha tartıştı.
- Bir başka veri doğruluğu tartışması da dünya çapında yaşandı. Dünya Sağlık Örgütü, Covid-19 salgınının geçen yılın sonuna kadar dünya çapında yaklaşık 15 milyon insanın ölümüne neden olduğunu açıkladı. DSÖ'nün tahmini, hükümetler tarafından bildirilen 5,4 milyon ölümün neredeyse üç katı olarak açıklanmış oldu. Dr. Samira Asma yeni veriler hakkında “Bu ölümlerin çoğunluğunun Güneydoğu Asya bölgesinde meydana geldiği, bunu Avrupa ve Amerika'nın izlediğini söyledi.
- Covid-19 salgınının başlangıcından bu yana ülkeden tek bir vaka sayısı açıklamayan Kuzey Kore, ülkede ilk kez vaka tespit edildiğini duyurdu. 50 kişinin öldüğü açıklanan ülkede acil durum ve sokağa çıkma yasağı ilan edildi. Basın kaynakları ülkedeki vaka sayısının bir milyonu aşmış olabileceğini söyledi.
- ABD’de Covid-19 kaynaklı resmî ölümlerin sayısı 1 milyonu aştı. Böylece ABD Covid-19 kaynaklı ölümlerde 1 milyona ulaşan ilk ve tek ülke oldu.
- Avrupa’nın birçok ülkesinde Omicron’un alt varyantı yayılmaya devam ederken Mayıs ayı ortasından itibaren maskeler dahil hemen hemen bütün Covid-19 kısıtlamaları kaldırıldı.
- Bu kararı takip eden günlerde Türkiye’de de vaka sayılarının birkaç gün 1000’in altında seyretmesi üzerine toplu taşımalarda maske takılması hariç hemen hemen bütün tedbirler kaldırıldı. Sadece tek bir yasak kalmaya devam etti, o da gece 01.00’den sonra müzik yasağıydı!
- Tedbirler tüm dünyada kaldırılırken Belçika’dan başlayarak dünyanın birçok ülkesinde Maymun Çiçeği virüsü vakaları görülmeye başlandı.
Haziran
Ayın sözü:
Hareketler tarihteki değişimin motorudur. Bir araya geldiğimizde dünyayı değiştirebiliriz. Ve bunu yapmalıyız çünkü iktidardakiler - fosil yakıt devleri, milyarderler ve onların sahip olduğu hükümetler - ceplerimizi boşaltıyor ve geleceğimizi çalıyorlar.
Birleşik Krallık’ta İşçi Partisi eski başkanı Jeremy Corbyn’in kurduğu ve içerisinde sendikal hareketin de bulunduğu Peace and Justice Project ile iklim hareketi Just Stop Oil hareketi birleşme kararı aldı. Kızıl-yeşil ittifak denilen hareket hakkında Corbyn bu sözleri söyledi. (Guardian)
Ukrayna Savaşı:
- Haziran’ın ilk haftasında Rusya, beş haftalık bir aradan sonra ilk kez Kiev’i füzelerle vurdu. Rusya, Kiev’e Batı ülkeleri tarafından gönderilen tankları vurduğunu açıkladı ancak bu bilgi Ukrayna tarafından doğrulanmadı.
- Rusya Parlamentosu'nun alt kanadı Duma, ülkenin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nden (AİHM) ayrılmasını öngören iki yasa tasarısını onayladı. Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi de, Ukrayna işgali nedeniyle 15 Mart tarihinde Rusya'yı konseyden çıkardığını açıklamıştı.
- Ukrayna'daki Uluslararası Lejyon sözcülüğü, Ukrayna ordusu saflarında Rusya’ya karşı 55 ülkeden gönüllünün savaştığını açıkladı. Rusya saflarında da Belarus, Suriye, Çeçenistan ve Orta Asya ülkelerinden gelen askerlerin bulunması Ukrayna’da adeta küçük çaplı bir dünya savaşının yaşandığını gösteriyordu.
- Ukrayna parlamentosu savaşa rağmen İstanbul Sözleşmesi’ni onaylayarak yürürlüğe koydu. Kadın hareketi sözcüleri bu gelişmeyi savaşın ve yükselen militarizmin mağduru olan kadınlar ve LGBTİ+’lar için çok önemli bir kazanım olarak değerlendirdiler.
Kremençuk kentindeki alışveriş merkezi bombalandı. Fotoğraf: BBC
- Rusya, Ukrayna’nın Kremençuk kentinde bulunan ve içeride 1000 kadar sivilin bulunduğu bir alışveriş merkezine füze saldırısında bulundu. Rusya, kentteki silah depolarını vurduğunu, yangının AVM’ye depolardan sıçramış olabileceğini söylese de füzenin AVM’yi vurduğunu gösteren video görüntüleri Rusya’yı yalanlıyordu.
- NATO'nun yeni stratejik konsepti açıklandı. Buna göre, Rusya soğuk savaştan bu yana ilk kez “en doğrudan tehdit” olarak nitelendirildi. NATO toplantısına üye olmayan Pasifik ülkeleri Japonya, Güney Kore, Avustralya ve Yeni Zelanda’nın da katılması Çin’in tepkisini çekti.
- Avrupa Birliği (AB) ülkelerinin liderleri, Ukrayna ve Moldova'ya "aday ülke" statüsü verilmesini kararlaştırdı. Gürcistan’a ise şimdilik aday ülke statüsü verilmedi.
Dünya:
- Birleşik Krallık yönetimi, Ruanda yönetimiyle yaptığı anlaşma kapsamında ülkedeki mültecilerin bir kısmını Ruanda’ya göndermeye başladı. Mülteci hakları örgütleri 14 yaşındaki çocukların dahi 23 yaşında gibi gösterilerek deport listelerine alındığını duyurdu.
- Fakat ilk kafilenin gidişi durdurulmak zorunda kalındı. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) uçakla Ruanda’ya gönderilecek yedi kişiden birinin başvurusunu inceledi ve bu kişinin gönderilemeyeceğine karar verdi. Bunun üzerine uçuşun tamamı iptal edildi.
- Birleşik Krallık’ta enflasyonun altında ücret artışı öneren demiryolu şirketine karşı son 30 yılın en büyük demiryolu grevi yaşandı. Yaklaşık 50 bin demiryolu çalışanı aralıklarla üç gün genel greve gitti. Greve Just Stop Oil, War on Want, Extinction Rebellion [XR] ve İskoçya'nın Dostları gibi çeşitli gruplardan yüzlerce iklim aktivisti de destek verdi.
- ABD Yüksek Mahkemesi, ülke genelinde kürtaj hakkını anayasal olarak garanti altına alan 1973 tarihli "Roe-Wade kararını" iptal etti. Böylece eyaletler kürtajı sınırlandırma kararı alabileceklerdi. Karar üzerine onbinlerce kişi sokaklarda protesto düzenledi.
- Aynı günlerde ABD Yüksek Mahkemesi bu sefer de New York eyaletindeki silah satışını sınırlandıran yasa üzerine tüm Amerikan vatandaşlarının kamuya açık alanlarda kendini koruma amaçlı olarak silah taşıyabilmesinin anayasal bir hak olduğuna hükmetti. Kararın hemen ardından Kongrede silah satışına bazı kısıtlamalar getiren yasa tasarısı kabul edilse de yeterli bulunmadı.
Kolombiya'da cumhurbaşkanlığı seçimini Petro kazandı. Fotoğraf: Juancho Torres/AA
- Kolombiya'da Cumhurbaşkanlığı seçimini ikinci turda eski bir gerilla olan solcu aday Gustavo Petro kazandı. Böylece ülke tarihinde ilk kez bir sol hükümet kurulurken eski bir temizlik işçisi olan Francia Marquez de ülkede başkan yardımcısı görevini üstlenen ilk siyah kadın oldu.
- İngiltere İçişleri Bakanı Priti Patel, Wikileaks'in kurucusu Julian Assange'ın ABD'ye iadesini onayladı. Wikileaks, Assange'ın kararı temyize götüreceğini açıklandı. Avustralya’nın yeni Başbakanı Anthony Albanese ise Avustralya vatandaşı olan Julian Assange hakkındaki davaya müdahale etmeyeceğini açıkladı.
- Afganistan’da meydana gelen 6,1 büyüklüğündeki deprem 1000'den fazla kişinin ölümüne neden oldu. Taliban rejimi yönetime el koyduğundan beri ambargo nedeniyle ülkede yeterli teknik ekipman ve ilaç da bulunmaması ölümlerin artmasına yol açtı.
- İspanya’nın Cebelitarık Boğazı’nın güvenliğini sağlayan Afrika kıtasındaki toprağı Melilla’ya sığınmaya çalışarak çitleri aşan 2 bin kadar mülteciye ateş açıldı. Açılan ateş ve panik sonrası sıkışıklıkta 37 kişi hayatını kaybetti. Binlerce mülteci dostu, İspanya’nın birçok kentinde sokaklara dökülerek katliamı protesto etti.
- G7 zirvesinde alınan bir kararla Çin'in İpek Yolu projesine alternatif olarak gelişmekte olan ülkelere altyapının finansmanı için 600 milyar dolar fon sağlama kararı aldı. İklim değişiminden etkilenen yoksul ülkelere vaat edilen yıllık 100 milyar dolar toplanmamışken bu karar tepki çekti.
- Yardım kuruluşu Oxfam ise dünyada açlık çeken 323 milyon kişiyi kurtarmak için 28,5 milyar dolar yardım gerekirken G7’nin sadece 4,5 milyar dolar yardım vereceğini söylemesini eleştirdi.
Türkiye:
- Avrupa Parlamentosu (AP) 2021 Türkiye Raporunu Strazburg'daki genel oturumda oylayarak kabul etti. Raporda Türkiye'ye dönük ifade özgürlüğü kapsamında tepkiler yer aldı ve müzakere ihtimalinin kalmadığı vurgulandı. Türkiye Dışişleri Bakanlığı ise rapora “AP'nin sığ ve vizyonsuz raporunu reddediyoruz” açıklamasıyla yanıt verdi.
- Gezi Direnişi anmalarının yapıldığı günlerde bir konuşma yapan Cumhurbaşkanı Erdoğan “Düşünün Dolmabahçe Bezmialem Valide Sultan Camii’nin içinde bu eşkıyalar, bu teröristler, bira şişeleriyle, bira kutularıyla adeta caminin içini pislemişti. Bunlar böyle, bunlar çürük, bunlar sürtük, bunlar için ulu mabet nedir, ne değildir, böyle bir şey yok.” dedi. Bu sözleri söyleyen Erdoğan’a kullandığı sürtük kelimesinden dolayı çok sayıda kadın örgütü tarafından suç duyurusunda bulunuldu ve protestolar düzenlendi.
- Erdoğan bir başka konuşmasında ise bu kez ekonomik durumdan Gezi eylemlerini sorumlu tuttu. Erdoğan, "Şayet Gezi olaylarıyla başlayan ve devam eden ihanetlerin ülkemize kur, faiz, enflasyon şer üçgeni üzerinden ödettiği ağır bedeller olmasaydı bugün 1,5 trilyon doları bulan millî gelirle farklı yerlerde olacaktık” dedi.
- Erdoğan iddialarını daha da ileriye taşıyarak bir başka konuşmasında Gezi eylemleri hakkında bu sefer de “Polis araçlarımız, camilerimiz yakıldı. Bu kendini bilmezler tarafından işgal edildi” dedi. Ancak hiçbir kurum hangi camilerin yakıldığını açıklayamadı. İBB itfaiye teşkilatı ise kayıtlarından yola çıkarak o tarihlerde yanan cami olmadığını açıkladı.
- Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), 14 aydan fazla hapiste tutulan Af Örgütü Onursal Başkanı Taner Kılıç'ın açtığı davada Kılıç’ın özgürlük ve güvenlik haklarıyla ifade özgürlüğünü ihlâl ettiğine hükmederek Türkiye’nin tazminat ödemesine karar verdi.
- Haziran ayı boyunca Danıştay’da İstanbul Sözleşmesi’ni Cumhurbaşkanlığı kararıyla fesheden kararnameye karşı açılan davaların duruşmaları yapıldı. Her duruşmada yüzlerce kadın duruşma salonu dışında eylem yaptı.
- Gezi davasında Osman Kavala’ya ağırlaştırılmış müebbet ve diğer 7 sanığa 18’er yıl hapis cezası veren mahkeme, karardan yaklaşık iki ay sonra kararın gerekçesini açıkladı. Mahkeme, eylemlerde güvenlik güçlerine taş ve sopalarla “saldırılmasını” hükümeti devirmeye çalışmak olarak nitelendirdi. Bu kararına gerekçe olarak ise Yargıtay’ın “28 Şubat postmodern darbe” kararını gösterdi. Bu davada, Yargıtay’ın doğrudan hükümeti hedef almayan tankların Sincan’dan yürütülmesini bile cebir ve şiddet saydığına işaret eden mahkeme, İstanbul’da Başbakanlık Çalışma Ofisi’ndeki güvenlik güçlerine taş ve sopalarla saldırılmasının bundan daha ağır bir eylem olduğunu vurguladı.
- Haziran ayı boyunca birçok üniversitede ve şehirde Onur Yürüyüşleri ve etkinlikleri yasaklandı. Yasaklanan yürüyüşler arasında ODTÜ ve Boğaziçi üniversiteleri ve şehirler arasında da İstanbul, İzmir, Ankara, Çanakkale, Eskişehir vardı. Tüm baskılara ve yasaklara rağmen LGBTİ+’lar yine de sokaklara indi. Sadece İstanbul’da 300 kadar olmak üzere birçok ilde 34’ü çocuk en az 526 kişi onur yürüyüşleri nedeniyle gözaltına alındı.
- Arka arkaya gelen Kürtçe konserlerin iptal edilmesi veya yasaklanması uygulamalarına karşı aralarında Mor ve Ötesi, Aynur Doğan, İlkay Akkaya’nın da olduğu 1134 müzisyen, besteci, söz yazarı, aranjör, müzik yapımcısı, müzik yazarı ve menajerleri ortak bir açıklama yaparak “Dilediğimiz kıyafetle sahneye çıkıp şarkılarımızı istediğimiz dilde, dilediğimiz gibi söyleyeceğiz” dediler.
- Diyarbakır’da Kürtçe yayın yapan basına yönelik ev baskınları düzenledi. Gazetecilere yönelik operasyonlarda 21 gazeteci gözaltına alındı, 16’sı tutuklandı. Gözaltılara karşı birçok şehirde gazeteciler ve basın sendikaları protestolar düzenledi.
- Başını Ümit Özdağ’ın çektiği mülteci düşmanı kampanya yükselirken İstanbul Bağcılar'da ikamet eden Suriyeli işçilerin kaldığı bir ev basıldı. Saldırıda Şerif Ahmed isimli Suriyeli işçi başından vurularak öldürüldü. Geri Dönüşüm İşçileri Derneği Başkanı Ali Mendillioğlu, olayı göçmen düşmanlığının bir sonucu olarak yorumlayarak “Yenisahra’da yaşananlar bu tür söylemlerin nasıl ağır sonuçlara yol açabileceğinin canlı bir örneğidir” dedi.
Somalili bir Türkiye Cumhuriyeti vatandaşına ait restoranın tabelası beyaza boyandı.
- İstanbul’da bunlar yaşanırken Ankara’nın merkezindeki Kızılay’da ise Somalili bir Türkiye Cumhuriyeti vatandaşına ait restoranın tabelası Türkçe olmadığı gerekçesiyle beyaza boyandı. Uzun süredir polis baskısına maruz kalan Somalili dükkân sahibi “Niye böyle oluyor çözemiyorum. Bu ırkçılık. Bu rengi Allah yaratmış. Siyah olmak suç mu? Ama Allah verdi bu rengimi, yıkayamıyorum, silemiyorum bu rengimi" dedi.
- Tüm bu gelişmeler yaşanırken Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Suriye vatandaşı Muhammad Fawzi Akkad'ın, Türkiye'de geçici koruma statüsü altında geçerli oturum izni olmasına rağmen Türk makamları tarafından "zorla ülkesine sınır dışı edilmesi" davasında Ankara'nın hak ihlalinde bulunduğuna hükmetti ve Türkiye'nin Akkad'a 12 bin 250 euro ödemesine karar verdi.
İklim-Çevre:
- Finlandiya hükümeti, 2035 yılına kadar net sıfır, 2040’a kadar da negatif emisyona ulaşma hedefini yasalaştırarak dünyanın en iddialı iklim hedeflerinden birini hazırlamış oldu. Bilim insanları tarafından Finlandiya’nın küresel nüfustaki payına, emisyonları azaltmak için ödeme yapma kabiliyetine ve iklim değişikliğine neden olma konusundaki tarihsel sorumluluğuna dayandırılan çalışma, bu yöntemle hazırlanarak yasalaştırılan ilk iklim hedefi olarak da tarihe geçti.
- Aşırı sıcaklar nedeniyle Yunanistan’da çok sayıda orman yangını çıktı. Haziran’ın henüz ilk haftasında 24 saat içinde 60’dan fazla orman yangınının yaşandığı günler oldu. Ancak bu daha sadece başlangıçtı. Dünyanın öbür ucundaki Hindistan’ın Delhi şehrinde de 25 gün boyunca sıcaklar 42 ila 49 derece arasında seyrederek mevsim normallerinin 5 ila 10 derece kadar üzerine çıktı.
- İspanya bu yazın ilk sıcak dalgasını yaşadı. Sıcak dalgası, İspanya’nın bazı bölgelerinin henüz erken bir dönemde 44 dereceyi görmesine neden oldu. İlk kez 8 yıl arka arkaya ortalama sıcaklığın üzerine çıkıldığı söylendi. Ülkede orman yangınları da yaşandı.
- İtalya'da kuraklık yüzünden ülkenin en büyük nehri olan Po'da su seviyesi son 70 yılın en düşük seviyesine indi. Bölgede 170 belediye, içme suyunun kullanımına kısıtlamalar getirdi. Kuraklık nedeniyle Milano’nun da içerisinde yer aldığı Lombardiya bölgesinde olağanüstü hâl (OHAL) ilan edildi.
- Kanada’da rekor sıcaklıklar görüldü. Manitoba eyaletindeki 21 şehirde rekor sıcaklık kaydedilirken eyaletin başkenti Winnipeg’de hava sıcaklığı 37 dereceye yükselerek 134 yıl önce ölçülen 33,3 derecelik rekoru kırdı.
- ABD’de aşırı sıcaklar nedeniyle Arizona, New Mexico ve en Kuzey’deki eyalet Alaska’da çok sayıda orman yangını yaşandı. Binlerce ev tahliye edildi. Henüz yazın başında olunmasına rağmen ülkede bu yılın ilk 6 ayında yaşanan orman yangınlarında yanan orman alanının son 10 yıl ortalamasının iki katı olduğu açıklandı.
- Dünya bir yandan kavrulurken öbür yandan sel felaketlerine şahit oldu. Hindistan ve Bangladeş'in çeşitli bölgelerinde şiddetli yağmurlar nedeniyle meydana gelen sel ve toprak kaymalarında en az 116 kişi hayatını kaybetti. 100 binden fazla insan yardım kamplarına sığındı.
- İklim hareketinin yıllardan beri mücadele ettiği Energy Charter Treaty (ECT) Haziran sonuna doğru imzacı 53 ülke ve AB’nin ortak zirvesiyle güncellendi. Güncellenen anlaşmaya göre, 2033 Ağustos ayından itibaren AB ve Birleşik Krallık'ta yeni fosil yakıt yatırımlarının korunmasına son verilmesi kararı alındı. Yani fosil yakıt şirketleri önümüzdeki 10 yıl boyunca devletlere vazgeçtikleri fosil yakıt projelerinden dolayı milyarlarca dolarlık tazminat davası açmaya devam edebilecekti..
- Arktik’teki Kuzey Barents Denizi bölgesindeki sıcaklıkların yıl boyu ortalamasının 2,7 dereceyi bulduğu görüldü. Yani Barents bölgesindeki sıcaklık artışı Arktik bölgeden 2-2,5 kat, dünya genelinden de 5-7 kat daha hızlı yükseldiği ortaya çıkmış oldu. Arktik bölgesinin dünyanın geri kalanına kıyasla üç kat daha hızlı ısındığı biliniyor olsa da var olan iklim modellerinin hiçbirinin değişimin bu kadar hızlı olacağını hesaplayamadığı açıklandı.
- Birleşik Krallık’ta İşçi Partisi eski başkanı Jeremy Corbyn’in kurduğu Peace and Justice Project ile iklim hareketi Just Stop Oil ortak kampanya başlattıklarını açıkladı. We All Want to Just Stop Oil adını alan kampanya sendikal hareketle iklim hareketini birleştirecek olması açısından önemli bir pratik olarak heyecan yarattı.
- Yaşları 17 ile 31 arasında değişen yıkıcı sel, orman yangınları ve kasırgalar gibi felaketlerin bizzat mağduru olan beş genç Avrupa insan hakları mahkemesinde 12 ülkeye dava açtı. Gençler, bu hükümetleri fosil yakıt şirketlerine devlet güvencesi veren ECT (Energy Charter Treaty) sözleşmesine taraf olarak iklim krizine karşı eyleme geçilmesini engellemekle suçladı.
- 180 ülkenin iklim değişimiyle mücadele, çevre sağlığını ve ekosistemi koruma konusundaki somut uygulamalarını değerlendiren Çevresel Performans Endeksi 2022 açıklandı. Türkiye 172. sıradaydı yani dünyanın en kötü 10 ülkesi arasında yer aldı.
- Uluslararası Çevre Eğitim Vakfı’nın açıkladığı verilere gör geçen yıl müsilajın yaygın olarak görüldüğü Marmara Denizi’nde hiç mavi bayraklı plaj kalmadı. Marmara Denizi’ndeki 15 mavi bayraklı plajın iptal edildiği görüldü ama buna rağmen Türkiye, İspanya ve Yunanistan’ın ardından dünyanın en çok mavi bayraklı kıyıya sahip 3’üncü ülkesi olmayı başarmıştı.
- Türkiye’de kışın geçmiş kışlara göre yüksek miktarda kar yağmasının ardından sıcaklıkların ani olarak yükselişi çok sayıda heyelana sebep oldu. Uzmanlar “Mart ayının sonuna, Nisan ayının başına doğru yaklaşık olarak 322 yerleşim bölgesinde 2 binin üzerinde heyelan geliştiğini tespit ettik” dedi ve bunun önceki yıllara göre yaklaşık 20 kat daha fazla olduğunu açıkladı.
Ankara'da sel felaketi yaşandı. Fotoğraf: Getty Images
-Aşırı yağışlar sonucu Ankara’da sel felaketi yaşandı. 300 bölgede su baskını meydana geldi ve bir kişi hayatını kaybetti. Hemen ardından Kastamonu ve Düzce'de yaşanan sel felaketlerinde iki kişi öldü. 180 bin kadar civciv ve bir barınakta mahsur kalan 22'si yavru 56 köpek de boğularak hayatını kaybetti. Bolu'da da sel nedeniyle iki köprü yıkıldı ve bir yol çöktü.
- Haziran ayının son haftasında Marmaris’te orman yangını başladı. Geçen yaz yine Marmaris’te yaşanan büyük orman yangınlarda olduğu gibi yine havadan müdahale tartışması yaşandı. Bu kez daha çok gece görüşlü hava araçlarının olmaması tartışmanın ana sebebiydi. Sert rüzgârlar nedeniyle ormanlar günler boyunca yandı. İçerisinde tabiat parkının da bulunduğu 4 bin 500 hektarlık alanın yandığı söylendi.
- Erzincan'ın İliç ilçesinde Anagold Madencilik Sanayi ve Ticaret A.Ş. tarafından işletilen maden işletmesi kompleksinde, siyanür içerikli solüsyon taşıyan borunun patladığı ve solüsyonun çevreye yayıldığı tespit edildi. Jandarma raporunda dahi 20 ton kadar siyanürün çevreye ve Fırat nehrine yayıldığı yer alsa da şirket sadece “8 kg sızdı” açıklamasında bulundu. Şirkete 16 milyon 441 bin TL idari para cezası verildi ve faaliyetleri geçici olarak durduruldu.
- Sakarya Üniversitesi’nde gerçekleştirilen bir araştırma, incelenen 11 ayrı poşet çaydan suya 3 mikrometre ile 5 milimetre arasında 13 bin kadar mikroplastiğin geçtiğini ortaya çıkardı.
Temmuz
Ayın sözü:
Dün bize ‘Giderlerse gitsinler’ diyenlere sesleniyoruz. Bugün bir meslektaşımız sonsuzluğa gitti. Siz de sorumlusunuz.
Dün bir doktorun daha öldürülmesi üzerine 7-8 Temmuz’da greve gideceğini açıklayan TTB’nin Merkez Konseyi İkinci Başkanı Ali İhsan Ökten’in sözleri. (T24)
Luhansk bölgesine bağlı Lisiçansk şehri Rusya tarafından ele geçirildi. Fotoğraf: Metin Aktaş - AA
Ukrayna Savaşı:
- Rusya, Luhansk bölgesinde Ukrayna’nın elinde kalan son şehir olan Lisiçansk’i ele geçirerek bölgenin tam kontrolünü sağladı. Rus ordusu yeni hedeflerinin Donbass’ın diğer bölgesi olan Donetsk’in kontrolünü ele geçirmek olduğunu açıkladı.
- Türkiye’nin girişimiyle İstanbul’da toplanan Rusya, Ukrayna ve BM heyetleri Ukrayna tahılının ihraç edilmesi konusunda anlaştı. İstanbul’da kurulan Koordinasyon Merkezi tahıl gemilerinin geçişini sağlamada rol alarak savaş başladığından bu yana ilk kez Rusya ile Ukrayna heyetlerinin birlikte çalışmasını sağladı. Koordinasyonun çalışmaya başlamasıyla birlikte gemiler Ukrayna tahılını Odessa limanından yükleyerek dünyaya taşımaya başladı.
- Avrupa’nın en büyük nükleer enerji tesisi olan Zaporijya’nın Rus askerlerinin silah deposu ve saldırı merkezi hâline getirilmesi, Ukrayna’nın da geri almak için zaman zaman saldırması sonucu tesis çevresinin çatışma alanına dönmesi tüm dünyada korkuyla izlendi.
- Savaşın neden olduğu insani ve ekolojik felaket tüm yıkıcılığıyla sürerken Ukrayna Savunma Bakanı Oleksiy Reznikov oldukça tuhaf bir çağrıda bulundu. “Düşmana karşı savaşta modern sistemleri test etmek istiyoruz. Silah üreticilerini ürünlerini burada test etmeye davet ediyoruz” diyerek Ukrayna’nın gerçek bir test sahası olduğunu söyledi.
- Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Afrika turuna çıktı. Batı dünyasından ve diplomasisinden izole edilen Rusya, Afrika’da büyük bir ilgiyle karşılanmış oldu. Lavrov Mısır, Kongo, Etiyopya, Uganda liderleri ve Afrika Birliği diplomatları ile görüşmeler yaptı.
Dünya:
- ABD’de Yüksek Mahkeme’nin kürtaj hakkını federal olarak tanıyan yasayı kaldırmasından birkaç hafta sonra ciddi bir mağduriyet yaşandı. Ohio'da uğradığı tecavüz nedeniyle altı haftalık hamile olan 10 yaşındaki bir kız çocuğu kendi eyaletinde kürtaj yapılamadığı için Indiana'ya gitmek zorunda kaldı. Çocuğun maruz kaldığı baskı ve zorluklar kürtaj hakkı savunucularının büyük tepkisini çekti.
Cinsel istismar sonucunda hamile kalan 10 yaşındaki çocuk, yaşadığı eyalette kürtaj yasal olmadığı için Ohio’dan Indiana’ya gitti. Fotoğraf: Reuters
- Ekvador hükümetine karşı 18 günden beri yol kapama, gösteri ve işgal eylemlerinde bulunan yerli gruplar hükümetle anlaşmaya vararak eylemlerine son verdi. Eylemlerde polisin sert müdahalesi nedeniyle 4 kişi hayatını kaybetmişti. Varılan anlaşmaya göre benzin ve motorin fiyatları düşürüldü, petrol arama alanlarının genişletilmesi sınırlandırıldı ve korunan alanlarda, millî parklarda ve su kaynaklarında madencilik faaliyetleri yasaklandı.
- ABD'de Ohio eyaletinin Akron şehrinde Jayland Walker isimli bir siyahın 60'tan fazla kez vurularak öldürüldüğü görüntüler yayınlandı ve binlerce kişi bir kez daha ırkçılığa ve polis şiddetine karşı sokaklara indi.
- ABD’de şiddet olayları hız kesmeden devam ediyordu. 4 Temmuz Bağımsızlık Günü kutlamaları sırasında Chicago’daki kutlamaları hedef alan silahlı, aşırı sağcı bir saldırgan kalabalığa ateş açtı. 7 kişi öldü, 48 kişi yaralandı.
- Birleşik Krallık’ta beş bakan dahil 50'yi aşkın hükümet görevlisinin istifası sonrası görevi bırakma konusunda büyük bir baskı altında kalan Başbakan Boris Johnson, iktidardaki Muhafazakar Parti'nin liderliğinden istifa etti.
- Japonya Başbakanı Shinzo Abe katıldığı bir etkinlikte suikasta uğrayarak öldürüldü. Cinayetten kısa bir süre sonrasında gerçekleşen seçimlerde Abe’nin partisi Liberal Demokrat Parti (LDP) seçimi kazandı.
- ABD Başkanı Joe Biden İsrail’i ziyaret etti. İsrail'in Filistin topraklarını yasa dışı işgaline tepki gösteren protestocuların eylemlerinin yanı sıra Filistinli gazeteciler de üzerlerinde "Şirin için adalet" yazan siyah tişörtler giydiler. İsa’nın doğduğu Beytüllahim’de bir kiliseyi ziyaret eden Biden’ı karşılayan kilisenin çocuk korosu ellerinde Filistin bayraklarıyla John Lennon’ın Imagine şarkısını söyledi. Kilisede söylenen ve dinin olmadığı bir dünyayı düşleyen şarkıya Biden da eşlik etmeye çalıştı.
- Myanmar’daki cunta rejimi iki demokrasi aktivistini idam etti. Ülkede onlarca yıldır idam gerçekleştirilmiyordu.
- Papa Francesco, Kanada'da Katolik okullarında yerli çocuklara yönelik istismarlar ve kötü muamele ile yerlilere yönelik "yıkıcı" devlet politikalarında işbirlikçi Katolik Kilisesi üyeleri adına özür diledi.
- Hollanda Merkez Bankası (DNB) Başkanı Klaas Knot, bankanın kölelik geçmişindeki rolü nedeniyle özür diledi. Banka, önümüzdeki yıllarda kölelik geçmişinin etkilerini azaltmaya yönelik çalışmalar için maddi destek sağlayacağını açıkladı.
- Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Osman Kavala’yla ilgili 10 Aralık 2019’da verdiği “serbest bırakılmalı” kararının uygulanmaması nedeniyle Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin ihlal edildiğine karar verdi. Böylece Avrupa Konseyi üyesi ülkeler arasında ilk kez, kararı ısrarla uygulamayan Türkiye için yaptırım yolu açılırken, Türkiye’nin Avrupa Konseyi’nden ihraç edilmesi de gündeme geldi.
- Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi, Kuzey Irak’ta yer alan Zaho kentine TSK tarafından düzenlenen saldırıda en az 8 sivilin öldüğünü, 20'den fazla sivilin de yaralandığını açıkladı. Hükümet yetkilileri, Türkiye’nin katliamla ilgisi olmadığını ve PKK’nın kendi yaptığı saldırıyı TSK’nın üzerine attığını açıkladı ancak Avrupa ve ABD’li yetkililer dahil birçok ülkeden Türkiye’ye kınama geldi.
Türkiye:
- 2017 yılında Diyarbakır’daki Newroz kutlama alanına girmek isterken polis kurşunuyla hayatını kaybeden Kemal Kurkut’un vurulma anını çeken gazeteci Abdurrahman Gök’e “örgüt propagandası”ndan 1 yıl 6 ay 22 gün hapis cezası verildi.
- Yılın hemen başında 4 bin 253 liraya yükseltilen asgari ücrete bir kez daha zam yapıldı. Enflasyondaki yükseliş nedeniyle asgari ücret de 5 bin 500 liraya yükseltildi.
Mabel Matiz'in Youtube'da yayımladığı şarkısının klibinden ekran görüntüsü.
- Mabel Matiz'in "Karakol" şarkısının klibine eşcinsellik çağrışımları yarattığı gerekçesiyle fiilî yayın yasağı getirildi. Resmi bir yasak kararı olmamasına rağmen Yeni Şafak'tan Ersin Çelik’in haberine göre RTÜK (Radyo ve Televizyon Üst Kurulu), tüm müzik kanallarını arayarak klibi yayınlamamalarını söylemişti. Sosyal medyada hızla yayılan klip kısa sürede en çok dinlenen şarkılardan biri oldu.(Belki ayrı olarak değil de arka fondan çalınır bu madde okunurken.)
- Van'da Karahisar köyü yakınında mülteci kaçakçılığı yaptığından şüphelenilen bir midibüsün dur ihtarına uymaması üzerine ateş açıldı. Dört yaşında bir çocuk hayatını kaybederken 12 mülteci de yaralandı.
- Konya Şehir Hastanesi'nde bir hasta yakını doktor Ekrem Karakaya’yı öldürdü. TTB olay üzerine tüm hastanelerde sağlıkta şiddete karşı yasal düzenleme yapılması talebiyle iş bırakma eylemleri düzenledi. Polis İstanbul Cerrahpaşa Hastanesi önünde barikat kurarak sağlık çalışanlarının yürüyüşünü engellemeye çalışsa da sağlık çalışanları yürümeyi başardı.
- Aynı günlerde Avukat Servet Bakırtaş'ın silahlı saldırı sonucu öldürmesinin ardından bu kez de Türkiye Barolar Birliği'nin (TBB) çağrısıyla ülke genelinde avukatlar boykot eylemleri yaparak avukatlara yönelik saldırıları protesto etti.
- Konya’da evine giderken bir kadına şiddet uygulandığını gören ve müdahale ederken saldırganın ölümüne neden olan Kadir Şeker hakkında tahliye kararı verildi. 2 yıldan uzun süredir hapiste olan Şeker’in yeniden yargılandığı davada cezası 10 yıl 10 aya düşürüldü ve tahliye edildi.
- Danıştay, İstanbul Sözleşmesi'nin feshine ilişkin 20 Mart 2021 tarihli Cumhurbaşkanı Kararının iptal istemini reddetti. Karar 2'ye karşı 3 oyla alındı. Karar, kadın örgütleri tarafından protesto edildi.
- Boğaziçi Üniversitesi Rektörlüğü, öğrenciler tarafından yapılmak istenen alternatif mezuniyet töreni için kürsü kurulmasına izin vermedi. Rektörlüğün çıkardığı tüm engellere rağmen öğrenciler alternatif mezuniyet törenini gerçekleştirdi ve “direniş diploması” adını verdikleri diplomalarını aldı.
- Benzer şekilde Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Rektörlüğü, yıllardır ODTÜ’deki “Devrim Stadyumu”nda düzenlenen mezuniyet törenini yasakladığını duyurdu. Ancak tüm bölümlerin ve ODTÜ öğrencilerinin birleşerek töreni Devrim Stadyumu’nda yapacağını açıklaması üzerine rektörlük geri adım atmak zorunda kaldı ve tören büyük bir katılımla gerçekleşti.
- Muharrem Orucu'nun ilk gününde Ankara’da 5 Alevi kurumuna eş zamanlı saldırılar gerçekleştirildi. Saldırılarda yaralanan olmasa da Alevilerin hedef alınmış olması tepki yarattı. Saldırganlar yakalandı. Hemen hemen bütün partiler ve hükümet sözcüleri de saldırıları kınayan açıklamalar yaptı.
İklim-Çevre:
- Temmuz ayı rekorlar kıran sıcak dalgalarıyla tarihe geçti. Fransa’nın birçok şehri 40 dereceyi aşan sıcaklıklarla birlikte güneyinde mega yangınlarla sarsıldı. Sert rüzgârlar nedeniyle yangınlar günlerce kontrol altına alınamadı. Portekiz 47 dereceyi gören sıcak dalgası nedeniyle orman yangınlarına sahne oluyordu. Yunanistan’da aşırı sıcaklar nedeniyle 24 saat içerisinde 100’den fazla orman yangını yaşanırken, Türkiye’nin Güney kentlerinde de orman yangınları başladı.
- İspanya ve Portekiz’in en az 1.200 yıldan sonra en kurak dönemlerini yaşadığı açıklandı. Pek çok kentte sıcaklık 44 santigrat derecenin üstüne çıktı. Son 70 yılın en şiddetli kuraklığını yaşayan İtalya’da ise ülkenin kuzeyinde Po Nehri'nin geçtiği beş bölgede olağanüstü hâl ilan edildi.
- Londra, Roma ve Dublin dahil olmak üzere 28 Avrupa başkentinden yedisinde Haziran ve Temmuz aylarında sıcaklıklar son 40 yılın en yüksek seviyelerine ulaşmıştı.
- ABD Fırtına İzleme Ajansı (US Storm Watch) Akdeniz’in Temmuz’da yaşadığı eşi görülmemiş sıcak hava dalgası sonucu su sıcaklığının normal değerlerin 6,2 derece üzerine yükselmesine sebep olduğunu açıkladı. Bilim insanları deniz suyu sıcaklıklarının yüksek seyrettiği Akdeniz’de bir deniz tabanı yangını yaşanmakta olduğunu duyurdu.
- Sıcak dalgası sadece Avrupa’nın Güneyinde değil ABD’nin Güneyi ve Çin’de de yaşanıyordu. Kaliforniya’da bu yılın en büyük orman yangınları yaşandı. Çin’in 100’e yakın şehrinde de ise sıcak dalgası etkili oldu. Çinli demiryolu işçilerinin aşırı sıcaktan bozulan demiryollarını dev buz kalıpları sürerek soğutmaya çalıştığı video yılın en ikonik görsellerinden biriydi.
- Birleşik Krallık da sıcak dalgasından nasibini alarak 40,2 santigrat dereceyle tarihinin en sıcak gününü yaşadı. Bilim insanları eğer iklim değişimi yaşanmasaydı Britanya’da sıcaklığın 40 dereceyi geçme ihtimalinin sadece yüzde 0,1 olduğunu açıkladılar. Bir günde 2600 çağrı alan itfaiye teşkilatı II. Dünya Savaşı’ndan bu yana en yoğun günü yaşadıklarını çok sayıda ev ve binanın yandığını açıkladı.
- Yokoluş İsyanı (Extinction Rebellion) aktivistleri de Rupert Murdoch medya şirketine bağlı yayın organlarının konuyu "eğlenceli bir hikâye gibi" haberleştirmesini protesto etti. Mesela The Sun gazetesi tarihi sıcaklık rekoru haberini sahilde güneşlenen ve dondurma yiyen insanların fotoğrafıyla birlikte vermişti. Aktivistler, News UK binasının camlarını kırdı, ayrıca ellerinde "40 derece = ölüm" yazan pankartlar taşıdı.
- Alaska’da ise ay boyu yüzlerce orman yangını yaşandı. Temmuz ortasında sadece 24 saat içerisinde 264 ayrı orman yangını yaşandığı ve yılda ortalama 60 bin şimşeğin düştüğü eyalette sadece 4 gün içerisinde 40 bin şimşeğin düştüğü açıklandı.
- Dünya kavrulurken ABD Yüksek Mahkemesi, ABD’nin en büyük kömür madenlerine sahip olan eyaletlerinden biri olan West Virginia eyaletinin başvurusu üzerine ABD Çevre Koruma Ajansı'nın (EPA) sera gazı salımını sınırlandırma yetkisine karşı karar verdi. Kararın gerekçesi olarak seçilmemiş bürokrasinin seçilmiş eyalet yönetimi üzerinde “demokratik olmayan” yetkisinin kaldırılması gerektiğine yer verildi. Ancak iklim değişiminin milyonlarca insan üzerindeki etkisine değinilmedi.
- Biden yönetimi, Meksika Körfezi ve Alaska'nın Güneyinde petrol ve gaz sondajı için saha kiralanmasına izin veren deniz geliştirme planını açıkladı. Çevre grupları Biden’ın başkanlık seçimlerinde yeni fosil yakıt çıkarılmasına karşı ilan ettiği vaatleri hatırlatarak tepki gösterdi.
- Almanya 2030 yılına kadar kömürlü termik santrallerin tamamını kapatma kararı almış olmasına rağmen yeni kurulan Sosyal Demokrat-Liberal-Yeşil hükümet, Rusya’dan enerji bağımsızlığı sağlama amacını bahane ederek kapatılmış olan 2 kömürlü termik santrali yeniden açma kararı aldı.
- Avrupa Parlamentosu, doğalgaz ve nükleer enerjinin “yeşil yatırımlar” olarak etiketlenmesine izin veren taksonomi düzenlemesine onay verdi. İklim aktivistlerinin büyük itirazlarına rağmen net-sıfır hedeflerine ulaşma konusunda geçiş enerjisi denilen doğalgaz ve büyük riskler barındıran nükleer enerji, enerji şirketlerinin çabaları sonucu yatırım onayı almış oldu.
- Nature Communications dergisinde yer alan bir makalede küresel ısınmanın atmosferdeki metan gazı miktarını dört kat artırmakta olduğunu ortaya koydu. CO2’e göre 20 ila 80 kat daha fazla ısı tutan metan, küresel ısınma nedeniyle buzulların erimesi, bataklıkların kuruması gibi nedenlerden dolayı daha fazla miktarda atmosfere salınırken hydroxyl radicals denen ve metan gazını doğal yollarla temizleyen maddelerin de hızla azaldığı ortaya çıkarıldı.
Royal Academy’de iklim krizi eylemi. Fotoğraf: James Manning/PA Images/Getty Images
- Just Stop Oil aktivistleri London’s Royal Academy’de yer alan bir Da Vinci tablosuna kendilerini yapıştırdı. Aktivistler, İsa’nın kendisine birinin ihanet edeceğini açıkladığı anı konu alan resmi kasten hedef aldıklarını, hükümetin de Judas gibi kendilerine ihanet etmekte olduğunu söylediler.
- Benzer bir eylem İtalya’da da gerçekleştirildi. Kendilerine Son Jenerasyon adını veren iklim aktivistleri Floransa’daki bir sergide yer alan Sandro Botticelli’nin 650 yaşındaki “Primavera” [İlkbahar] resminin cam korumasına kendilerini yapıştırdı.
- Yeni bir araştırma, petrol ve gaz endüstrisinin son 50 yılda günde 2,8 milyar dolar net kâr elde ettiğini ortaya koydu. Fakat savaş fosil yakıt şirketlerine daha da fazla kâr sağlıyordu. Ukrayna Savaşı’yla birlikte tüm dünyada enerji fiyatları radikal bir şekilde yükselirken Shell ve daha birçok fosil yakıt şirketi, Nisan-Haziran ayları arasındaki üç aylık dönemde rekor işletme kârları bildirdi.
- The Guardian yazarı George Monbiot, “Kapitalizm Gezegeni Öldürüyor: Kendi Yıkımımızı Satın Almayı Bırakmanın Zamanı Geldi” başlıklı makalesiyle Orwell Gazetecilik Ödülü’nü kazandı. Monbiot, makalesinde ekolojik felaketi durdurmak ve gezegeni kurtarmak için kapitalist sistemi hedef almak gerektiğini anlatıyordu.
- Brezilya’da iklim inkârcısı Bolsonaro yönetimine rağmen Yüksek Mahkeme, Paris İklim Anlaşması‘nı, ulusal yasaların önünde tutulması gereken bir insan hakları sözleşmesi olduğu yönünde karar verdi. Böylece Brezilya, bu yönde bir karar veren dünyadaki ilk ülke oldu.
- Brezilya’nın NAe São Paulo uçak gemisi Aliağa gemi söküm tesislerinde sökülmek üzere yola çıktı. Sök Denizcilik tarafından söküm işlemleri gerçekleştirilecek olan geminin içerisinde 900 ton kadar asbest dahil yüksek miktarda toksik madde bulunduğu, geminin nükleer denemelerde yer almasından dolayı radyoaktif maddeye maruz kaldığı ve uluslararası sözleşmelerin gerektirdiği süreçlerin işletilmediği gerekçesiyle geminin Aliağa’da sökülmesine karşı büyük bir kampanya başlatıldı.
- Geminin gereken yasal prosedürü tamamlamadan yola çıktığını belirten Brezilya Yüksek Mahkemesi, gemiyi karasularını terk etmeden sadece birkaç gün önce geri çağırdı ama ilginç bir şekilde karar gemiye bir türlü ulaşamadı.
- Çevre aktivistlerinin kampanyası sayesinde Çevre, Şehircilik ve İklim Değişimi Bakanlığı geminin Türkiye karasularına girişine yasak koydu ve Sao Paulo gemisi Cebelitarık Boğazı’ndan Brezilya’ya geri döndü.
- Şırnak’ta Cudi Dağı ve Besta bölgesinde bulunan binlerce ağacın güvenlik gerekçesiyle kesildiği ortaya çıktı. Şırnak Barosu yaptığı araştırmanın sonuçlarına dayanarak ağaç kesimleri yüzünden bölgedeki yeşil alanın yüzde 7'sinin yok olduğunu açıkladı.
Ağustos
Ayın sözü:
İnsan insana sarılmalı, bir çocuğun yanağına öpücük kondurmalı ki dünya daha güzel bir yer olsun.
Kobani davası tutuklusu Bircan Yorulmaz cezaevinden yazdığı mektupta açık görüş sırasında 82 yaşında bir annenin elini, 11 yaşında bir çocuğun yanağını öptüğü için aldığı cezayı anlatıp Ümit Kıvanç’ın yazdığı “İnsan insana sarılır mı Bircan?” yazısına bu sözlerle yanıt verdi. (Bianet)
Ukrayna Savaşı:
- Ağustos ayı nükleer savaş gerginliğiyle başladı. Rusya ile ABD arasındaki son nükleer anlaşma olan Yeni Stratejik Silahların Azaltılması Anlaşması (Yeni START) askıya alındı. Rusya, kendisine yönelik yaptırımlara karşılık olarak anlaşma kapsamında ABD’nin stratejik nükleer silahlar için tesislerinde yapacağı denetlemeleri geçici olarak askıya aldığını açıkladı.
- Nükleer Silahsızlanma Antlaşması'nın (NPT) güncellenerek genişletilmesi ve güçlendirilmesi amacıyla başlayan uluslararası görüşmeler de Rusya’nın vetosuyla maalesef olumsuz sonuçlandı.
- Putin, Rus donanmasının temel ilke ve hedeflerini içeren yeni deniz doktrini hakkında açıklamalarda bulundu. Putin, Karadeniz ile Kuzey Kutup Bölgesi'ndeki sınırların korunmaları için elden geldiğince sert biçimde mücadele edileceğini söylerken doktrinde ülke için en büyük tehlikenin Amerika Birleşik Devletleri ve NATO olduğu belirtiliyordu.
Fotoğraf: The Guardian
- Britanya İşçi Partisi eski lideri Jeremy Corbyn, Batılı ülkeleri Ukrayna'yı silahlandırmaya son vermeye çağırdı. Corbyn, "Silah göndermek bir çözüm getirmeyecek, bu savaşı sadece uzatacak ve daha da yıkıcı hâle getirecek" diyerek dünya devletlerinin diplomatik çözüm için uğraşması gerektiğini söyledi.
- Ukrayna ve Rusya arasındaki ateşkes müzakerelerinin sona erdiği Mart sonundan bu yana Rusya ilk kez barış görüşmelerine hazır olduğunu duyurdu ancak Ukrayna "Müzakereler Rusya'nın yenilgisinden sonra" diyerek bunu reddetti ve önemli bir diplomatik fırsat kaçırılmış oldu.
- Uluslararası Af Örgütü, Ukrayna'yı, sivilleri Rusya'ya karşı canlı kalkan olarak kullanarak uluslararası hukuku ihlal etmekle suçlayan bir rapor yayınladı. Daha önce Rus ordusunun suçları hakkında da raporlar yayınlayan Af Örgütü’nün bu raporu nedense Batı dünyasında büyük tepki çekti ve Rusya yanlısı olmakla suçlandı.
- Savaş sürerken Türkiye bir yanda Rusya’yla tahıl koridoru anlaşmasının aracılığını, öbür yanda Ukrayna’ya Silahlı İnsansız Hava Aracı satışını yapmaya devam ediyordu. Bu süreçte Türkiye’nin Rusya’dan aldığı görece ucuz petrol miktarını da iki kat artırdığı ortaya çıktı.
- The Guardian gazetesinin yaptığı araştırma Ukrayna Savaşı nedeniyle rekor kârlar elde eden şirketlerin sadece fosil yakıt şirketleri olmadığını ortaya çıkardı. Savaş başladığından bu yana dünya çapında gıda fiyatları ortalama yüzde 20 artarken dünya tahıl ticaretinin yüzde 70-90 kadarını kontrol eden dört büyük gıda şirketinin rekor kâr oranına ulaştığı açıklandı.
- Ağustos ayının son günlerinde Ukrayna ordusu karşı saldırıya başladı. Ukrayna ordusu savaşın başlarında Rus ordusuna kaybettiği yerleri, özellikle de Herson bölgesini geri almaya başladı.
Dünya:
- ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi ani bir kararla Pasifik adaları ziyareti kapsamında Tayvan’ı ziyaret edeceğini açıkladı. Çin, ziyaretin kendi iç işlerine ve egemenliğine müdahale olduğunu söyledi. Ukrayna Savaşı’nın sürdüğü sırada bu karar, bu kez de Tayvan civarında ABD ve Çin arasında askerî bir gerilime yol açtı. ABD bir savaş gemisini Güney Çin Denizi'ne yollarken, Çin Halk Kurtuluş Ordusu ve Tayvan karşılıklı askerî tatbikatlar gerçekleştirdi.
- Çin ABD’ye tepki olarak ABD’yle bazı alanlarda işbirliğini askıya aldığını açıkladı. ABD'yle askerî diyaloğu kesti. İklim kriziyle, sınır ötesi suçlarla ve yasa dışı göçle mücadele gibi konularda da artık ABD’yle işbirliği yapmayacağını duyurdu.
- Pelosi, Tayvan ziyaretiyle bölgeyi gerdikten sonra görüşmelerine Güney Kore’de devam etti. Burada "Kuzey Kore'yi nükleer silahlardan arındıracağız" diyerek bu sefer de Kore yarımadasını germeyi başardı ve askerî gerilimi tırmandırdı. Birkaç hafta sonra da ABD ve Güney Kore, Kuzey Kore'ye karşı bölge tarihindeki en büyük savaş tatbikatını gerçekleştirdi.
- Bu askerî gerginlikle hemen hemen aynı sıralarda ABD Başkanı Biden Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri’ni ziyaret ederek artan fosil yakıt fiyatları sebebiyle üretimi artırmalarını istedi ve iki ülkeye 5 milyar dolarlık silah satılmasını onayladı.
- İsrail bir kez daha Gazze’yi vurdu. Gazze Şeridi'nde üç gün süren İsrail bombardımanında 19’u çocuk olmak üzere en az 44 Filistinli öldürüldü. 350 kişi de yaralandı. Filistin Yönetimi, İsrail'in saldırısında yaklaşık 1.500 konutun hasar gördüğünü veya yıkıldığını söyledi.
- İsrail’in Gazze’ye yönelik kanlı saldırıları sürerken Türkiye ve İsrail'in tam diplomatik ilişkilere döndüğü açıklandı. Karar doğrultusunda iki ülkenin birbirlerine büyükelçi atayacağı bildirildi.
- ABD eski Başkanı Donald Trump’ın Florida Palm Beach'deki evi Mar-a-Lago'ya FBI baskını gerçekleşti. ABD tarihinde bir ilk olan olayın nedeni olarak Trump’ın Beyaz Ev’den “çok gizli” olan dosyaları kaçırarak evine götürmüş olması açıklandı. Trump hakkında Casusluk Yasası'nın olası ihlalleri nedeniyle soruşturma başlatıldı.
- New York’ta düzenlenen bir konferansta konuşmacı olan "Şeytan Ayetleri" kitabının yazarı Salman Rüşdi bıçaklı saldırıya uğradı. Gözünden ve karaciğerinden yaralanan 75 yaşındaki yazar bir gözünü kaybetti. Saldırgan Rüşdi hakkında "O İslam'a saldıran biri, onların inançlarına, inanç sistemlerine saldırdı" diye konuştu.
- BM, Etiyopya'nın Tigray bölgesinde süren savaş nedeniyle beş yaşın altındaki her üç çocuktan birinin yetersiz beslendiğini açıkladı.
“Sadece evet, evet demektir” Fotoğraf: BBC
- İspanya’nın sol koalisyonu kadın hakları alanında çok önemli bir yasa geçirdi. Artık tecavüz suçlarında kadınların elini zayıflatan “rıza” karmaşasına karşı “Sadece evet, evet demektir” ilkesi yasalaştı. Buna göre ilişkiden önce açıkça ilişkiye onay verildiğinin belirtilmediği durumlarda yasalar kadının yanında duracak.
Türkiye:
- Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu'nun Almanya Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock ile yaptığı görüşmenin ardından gerçekleştirilen basın toplantısında "Osman Kavala’yı Türkiye aleyhine kullanıyorsunuz, fonluyorsunuz. Gezi olaylarında ne kadar fonlandığını biliyoruz. O nedenle Osman Kavala konusunu sürekli gündemde tutuyorsunuz" dedi. Bunun üzerinde Osman Kavala avukatı aracılığıyla şu cevabı gönderdi: “Gezi olaylarına benim üzerimden yurtdışından kaynak aktarıldığı, Gezi protestolarını itibarsızlaştırmak ve beni cezaevinde tutmak için uydurulmuş bir iddiadır.”
- 31 Temmuz’da düzenlenen Kamu Personeli Seçme Sınavı’nda (KPSS) sorulan çok sayıda sorunun, Yediiklim Yayınları'nın deneme soru kitapçığındaki sorularla aynı olduğu iddia edildi. Söz konusu yayınevi “Bir iki soru aynı diye algı yapmaya gerek yok” açıklaması yaparken ÖSYM, iddiaların “asılsız” olduğunu belirtti. Fakat bu açıklamadan sadece 9 saat sonra ÖSYM Başkanı, Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından görevinden alındı ve olay hakkında soruşturma talimatı verildi. Ardından sınavın iptal edilerek tekrarlanmasına karar verildiği duyuruldu.
- Bursa’nın Gürsu ilçesinde Kürt mevsimlik işçilere karşı ırkçı bir saldırı yaşandı. Olayda, Şırnak’tan aileleriyle gelen onlarca işçinin kaldığı ev taşlandı ve kurşunlandı. Kavganın “mevsimlik işçilerin bir kadını taciz ettiği” iddiasıyla başladığı söylenmesine rağmen mahallede hemen her yıl benzer ırkçı gerginliklerin olduğu da bizzat mahalleliler tarafından söylendi.
- Ağustos ayında valilikler, kaymakamlıklar ve belediyeler tarafından arka arkaya festival ve konser yasakları geldi. Kimi zaman terör örgütleriyle ilişkili olmak, kimi zaman vatandaş şikayetleri gibi gerekçeler gösterilerek Munzur Kültür ve Doğa Festivali’nden, Zeytin Rock Festivali’ne, Aynur Doğan’dan Metin ve Kemal Kahraman konserlerine kadar birçok etkinlik yasaklandı.
Gülşen gözaltına alındı. Fotoğraf: AA
- Şarkıcı Gülşen dört ay önceki konserinde imam hatipli bir müzisyen arkadaşıyla ilgili sözleri nedeniyle İstanbul’daki evinde gözaltına alındı ve tutuklandı. İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı, hakkında “Halkı kin ve düşmanlığa tahrik veya aşağılama” suçlamasıyla soruşturma başlattı. Gelen tepkiler üzerine Gülşen’e ev hapsi verilerek tahliye edildi.
- Alaattin Çakıcı’nın eski avukatlarından Mehmet Sinan İnce’nin, “2016 yılında Meclis'e silah sokularak Garo Paylan'ın öldürüleceği, ancak son anda planın ters teptiği” iddiasında bulunması üzerine HDP milletvekili Paylan suç duyurusunda bulundu. Bunun üzerine Çakıcı’nın avukatı İnce bir kez daha açıklama yaparak hakaret ettiği Garo Paylan’ı "Yapacak olsak yapardık. Kahraman yapmak istemedik seni. Yoksa iki defa önümüze düşürdük yürürken seni Meclis'te" ifadeleriyle tehdit etti.
- Cumhurbaşkanı Erdoğan, Afyonkarahisar’daki toplu açılış töreninde yaptığı konuşmada Avrupa’daki yüzde 10’u bulan enflasyonun yüzde 80’leri bulan Türkiye’den daha ağır geçtiğini şu sözlerle açıklamaya çalıştı: “Emin olun, onların başındaki kara bulutların taşıdığı felaket yağmurları, bizim yaşadıklarımızla mukayese edilemez. Doğalgaz bulamıyorlar. Şu anda marketlerin rafları Avrupa’da boş.”
- Diyarbakır’ın Sur ilçesinde 2 Aralık 2015’te ilan edilen sokağa çıkma yasakları sırasında ölen Hakan Arslan’ın kemikleri 7 yılın ardından bir torba içinde babası Ali Rıza Aslan’a teslim edildi. Vicdanları sızlatan bu davranış kamuoyunda tepki çekti. Diyarbakır Barosu savcı hakkında Hakim ve Savcılar Kurulu'na (HSK) başvurdu.
- Boğaziçi Üniversitesi yönetiminin, üniversite bünyesindeki Mithat Alam Film Merkezi’nin yöneticileri Zeynep Ünal ve Elif Ergezen’i görevden alması ve her iki ismin kampüse girişlerinin yasaklamasına sinemacılardan tepki geldi. Yönetmen Nuri Bilge Ceylan, oyuncu Hülya Koçyiğit gibi birçok isim üniversite yönetimine tepki gösteren açıklamalar yaptılar. Aynı günlerde ikinci kez üniversiteyle ilişiği kesilen öğretim görevlisi ve belgesel sinemacı Can Candan ofisini toplayarak okuldan ayrıldı. Hemen ardından da yönetim, uzun yıllardır ders veren 16 akademisyenin ders vermesini veto ederek ofislerini boşaltmasını istedi.
Kentucky'de 37 kişi hayatını kaybetti.
İklim-Çevre:
- Ağustos ayının daha ilk günlerinde dünyanın dört bir yanında iklim değişimi kaynaklı felaketler yaşandı. ABD'nin Kentucky eyaletinde şiddetli yağışların yol açtığı sel baskınları sonucu en az 37 kişi hayatını kaybetti. Kaliforniya’da Temmuz ayında başlayan ve yılın en büyük orman yangınına dönüşen felaket devam ederek 4 kişinin ölümüne yol açtı. İran’da meydana gelen aşırı yağış ve seller 18 eyalette 400 yerleşim yerini etkiledi, en az 76 kişi hayatını kaybetti. Uganda’daki sel felaketinde de en az 24 kişi hayatını kaybetti.
- Pakistan tarihinin en büyük sel felaketiyle karşı karşıya kaldı. Ülke topraklarının üçte biri sular altında kalırken 33 milyon kişi yani nüfusun yüzde 15’i doğrudan felaketten etkilendi. En az 1.508 kişi öldü. Ülke zaten Haziran’dan beri muson yağmurları kaynaklı sellerde bine yakın insanını kaybetmişti. Son sel felaketinin ardından OHAL ilan edilen ülkede 800 binin üzerine ev yıkıldı, 22 bin okul yıkıldı veya hasar gördü, 1 milyondan fazla çiftlik hayvanı öldü. Sellerin 40 milyar dolar zarara yol açtığı açıklandı.
- Hollanda, ülkeyi vuran kuraklık nedeniyle ülke çapında “su kıtlığı” ilan etti. Su kullanımına ciddi sınırlamalar getirildi. İngiltere’de de 8 bölgede kuraklık ilan edilerek araba yıkamak, cam silmek gibi faaliyetler kısıtlandı.
- Avrupa Kuraklık Gözlem Dairesi'nin hazırladığı ilgili rapora göre, Mayıs ayında başlayan sıcak hava dalgaları ve yağış azlığı nedeniyle 10 Ağustos itibarıyla kıtanın yüzde 47'lik bölümü kuraklık tehlikesi altındaydı. Avrupa'nın yüzde 17'lik kısmında ise söz konusu tehdidin çok ağır ve endişe verici boyutta olduğu bildirildi.
- Dünyanın öteki ucunda da aşırı kuraklık yaşanıyordu. Çin’in doğu bölgelerinde 900 milyon insanı etkileyen ve sıcaklıkların mevsim normallerinin 10 derece üstüne çıktığı sıcak dalgası 1963'ten bu yana üçüncü en güçlü bölgesel sıcak hava dalgası oldu. Ülkede 262 hava istasyonu 40 derece ve üzeri sıcaklıklar kaydetti. Ülkede düşen nehir seviyeleri nedeniyle elektrik üretimi düştü ve kesintiler yaşandı. Dünyanın üçüncü büyük nehri olan ve 400 milyon kişinin içme suyunu sağlayan Yangtze nehrinde kuraklık nedeniyle taşıma ve elektrik üretimi sıkıntıları yaşandı.
- Cezayir’i aşırı sıcaklar nedeniyle saran orman yangınları ve tornado yangınında 38 kişi hayatını kaybetti. Yüzlerce kişi yaralandı. Öte yandan Sudan'da 79 kişinin hayatını kaybettiği seller nedeniyle birçok eyalette OHAL ilan edildi.
- ABD ise bir yandan kuraklık, sıcak dalgası ve orman yangınlarıyla boğuşurken öbür yandan da aşırı yağışlara maruz kaldı. Ölüm Vadisi’ni vuran fırtına bölgeye 3 saat içerisinde tüm yıl boyunca yağan toplam yağışın yüzde 75’ini bıraktı. Yolların ve köprülerin sular altına kaldığı olay için meteorologlar “1000 yılın hava olayı” dediler.
- ABD’de Demokrat Partili Senatör Joe Manchin, Biden’ın 437 milyar dolarlık "Enflasyonu düşürme yasası”nı bloke etmeye son verdi. İklim değişimiyle mücadele paketi de denen yasa iklim ve enerji politikalarına 369 milyar dolar, sağlık sigortası masraflarının azaltılmasına 64 milyar dolar ayırıyordu. Kendi eyaletinden geçecek bir petrol boru hattı projesine devam edilmesi ve bazı fosil yakıt şirketlerine destek verilmesi gibi politikalar konusunda Biden yönetimini ikna eden Manchin’in de “Evet” oyu kullanmasıyla yasa geçti ve Biden tarafından da onandı.
- İklim aktivistleri destek verdikleri yasada son anda Manchin’e verilen tavizlere itiraz ettiler. Biden’ın uzlaşmak yerine iklim acil durumu ilan ederek başkanlık yetkilerini kullanabileceğini söylediler. Tam 41 şehirde kuraklık yaşandığını belirten binlerce aktivist 19 şehirde eylemler gerçekleştirdi ve yarım milyon yurttaşın imzaladığı iklim acil durumu ilan edilmesini talep eden metni teslim etti.
- France 3 televizyonu Fransa'nın Provence bölgesinde Ağustos böceklerinin hava sıcaklığının gölgede 36 dereceyi aşması nedeniyle hemen hemen hiç ses çıkaramadığını gözlemleyerek, “Ağustos Böcekleri aşırı sıcaklar nedeniyle sustu” haberi yaptı.
- Biyoçeşitlilik üzerine 35 bin deniz canlısı türünün iklim değişiminden nasıl etkilendiği üzerine yapılan bir araştırma denizlerde yaşayan türlerin yüzde 90’ının iklim değişimi kaynaklı yok oluş riski altında olduğunu ortaya koydu.
- Okyanusların yüzde 30’undaki canlı yaşamını korumayı hedefleyen ve bu hedefe dönük bir Okyanus Anlaşması yapılması amacıyla başlayan ve iki hafta süren BM okyanus zirvesi başarısızlıkla sonuçlandı. Devletler okyanuslardaki biyoçeşitliliği korurken ekonomik faaliyetleri nasıl kısıtlayacakları konusunda uzlaşmayı bir kez daha başaramadı.
- Brezilya'da dünyayla temas kurmayan bir kabilenin hayatta kalan son üyesi öldü. "Çukur adam" olarak bilinen yerli kabile üyesi, hem avlanmak hem de saklanmak için ormanda çukurlar açıyor ve tüm kabilesi yok edildiğinden bu yana 26 yıldır tek başına geleneksel yaşamını sürdürüyordu. Herhangi biriyle konuşmayı reddeden yerli adamın ölümünün ardından “Soykırım tamamlandı” yorumları yapıldı.
- Nature Climate Change dergisinde yayımlanan ve interaktif şekilde görselleştiren bir çalışma, küresel ısınmanın toplamda 160 hastalığı ağırlaştırdığını keşfetti.
- Yine Nature Climate Change dergisinde yayımlanan bir makalede "Bilim insanları sivil itaatsizliği, iklim krizini çevreleyen sayısız karmaşıklığı ve kafa karışıklığını ortadan kaldırma potansiyeline sahip" denerek bilim insanlarının politik mücadeleye girmesinin olumlu sonuçları olduğu açıklandı.
Yükselen hava sıcaklıkları yangınları tetikledi.
- Türkiye’de de hava sıcaklıklarının 40 derecinin üstünde seyrettiği bölgelerden peş peşe yangın haberleri geldi. Menderes, Anamur ve Antakya'da orman yangınları meydana geldi. Cizre ise 50 dereceyi görerek rekor kırdı. Son yıllarda azalan yağış ve artan buharlaşma nedeniyle Van Gölü‘ndeki su seviyesi düştü ve balıkçı tekneleri karaya oturdu.
- Sokak köpeklerinin bulunduğu bölgelerin kullanıcılar tarafından işaretlendiği ve fotoğraflandığı, "başıboş köpek haritası" olarak tanımlanan Havrita adlı uygulama nedeniyle Türkiye’nin farklı yerlerinde çok sayıda sokak köpeğinin fişlenerek öldürüldüğü ortaya çıktı. Havrita’ya önce erişim engeli getirildi, sonra da şirket tarafından kapatıldı.
