Antroposen Sohbetler'de Utku Perktaş, iklim krizinin Avrupa’nın gelecek yüzyılına karşı etkilerine değiniyor.
Genellikle tercih ettiğim bir yaklaşım olmasa da, bu yazıda iklim krizinin etkilerini merkeze insanı koyarak değerlendirelim. Neden böyle bir yol izlediğimi merak edenler olacaktır. Yazılarımı takip edenler, gezegenimizdeki biyoçeşitliliğe yönelik tehditler söz konusu olduğunda genellikle diğer canlıların perspektifinden bakmayı tercih ettiğimi bilirler; çünkü bu şekilde empatiyi geliştirmeyi ve farklı bakış açılarını ön plana çıkarmayı amaçlıyorum. Ancak, şu bir gerçek ki, Avrupa'da sıcaklık kaynaklı ölümler yüzyılın sonuna kadar üç katına çıkabilir. Bu ürkütücü artışın özellikle İtalya, Yunanistan, İspanya ve Portekiz gibi Güney Avrupa ülkelerinde, muhtemelen Türkiye'de de, orantısız bir şekilde yükseleceği öngörülüyor. Bu tahminin temelinde ise çok yakın zamanlarda yayımlanan bir araştırmanın sonuçları yatıyor; her ne kadar bu araştırmada Türkiye yer almasa da, bu yaz yaşadığımız aşırı sıcaklıklar, Türkiye’nin de bu ülkeler arasında yer alacağına dair güçlü bir ipucu veriyor.
Soğukların Neden Olduğu Ölümlerin Azalacağına Dair Yanılgı
Genel kanı, Avrupa'da soğuk hava koşullarının sıcak havalara kıyasla daha fazla insan ölümüne yol açtığı yönünde ve bazı araştırmacılar, küresel ısınmaya bağlı iklim değişikliğinin bu ölümleri azaltarak topluma fayda sağlayabileceğini iddia ediyor. Ancak, daha önce bahsettiğim yeni araştırma sonuçları, Lancet Public Health dergisinde yayımlanan bir makalede ele alındı. Bu makale, ölüm oranlarının sıcak hava dalgalarına karşı yavaş bir tepki vereceğini ve hatta yaşlı nüfusun artan sıcaklıklara karşı daha da hassas ve savunmasız hale gelmesiyle, özellikle belli bir yaşın üzerindeki bireylerde ölüm oranlarının ciddi biçimde artacağına dikkat çekiyor.
Yaşlanan Nüfus ve Artan Risk
Araştırmacılar, küresel ısınmanın kritik bir seviyeye ulaşarak 3°C veya 4°C'ye yükselmesi durumunda, sıcaklık kaynaklı ölümlerin soğuk hava nedeniyle yaşanan ölümleri büyük ölçüde aşacağını belirtiyor. Ayrıca, elde edilen sonuçlar, iklim değişikliğinin özellikle sıcak hava dalgaları sırasında halk sağlığı sistemleri için "benzeri görülmemiş zorluklar" yaratabileceğini gösteriyor. Çalışmanın ortak yazarlarından, Avrupa Komisyonu Ortak Araştırma Merkezi'nden David García-León, "Sıcaklık arttıkça ve nüfus yaşlandıkça, soğuk hava nedeniyle ölümler azalırken, sıcak hava kaynaklı ölümler çok daha fazla bekleniyor," ifadesini kullanıyor. Örneğin, sıcaklıkların sanayi öncesi seviyelerin 3°C üzerine çıkması durumunda, sıcak hava dalgaları nedeniyle yaşanan ölümler yılda yaklaşık 130 bin kişiye ulaşabilir; bugün bu sayı Avrupa genelinde yaklaşık 44 bin civarında. Araştırma, dünya liderlerinin küresel ısınmayı 1,5°C seviyesinde tutma hedeflerine ulaşsalar dahi, 2100 yılına kadar Avrupa'da sıcak ve soğuk hava koşulları nedeniyle yıllık ölüm sayısının 410 binden 450 bine çıkabileceğini ortaya koyuyor.
Felakete Giden Yol: 3°C Senaryosu
Bu araştırmanın bulguları, kıtada art arda yaşanan kavurucu sıcak hava dalgalarının hemen ardından ortaya çıktı. Sonuçlar, küresel ısınmanın topluma yarar sağladığını ve soğuğa kıyasla daha az insan ölümüne yol açacağını savunan iklim değişikliği inkârcılarının argümanlarına tamamen zıt bir tablo çiziyor. Araştırma, Avrupa'nın, yani dünyanın en serin yerleşim yerlerinden birinde, artan sıcaklık nedeniyle kaybedilen yaşamların, daha ılıman hava koşullarıyla kurtarılanlardan fazla olacağını gösteriyor. Diğer yandan, Asya, Afrika, Okyanusya ve Amerika kıtalarındaki ülkeler daha ölümcül sıcaklıklarla mücadele etmek zorunda kalıyor. Bu araştırma, iklim değişikliğine zamanında ve yeterince hızlı müdahale edilmediği takdirde, risk altındaki hayatların sayısının net bir şekilde artacağını ortaya koyuyor. Aslında, Avrupa'da sıcaklık kaynaklı ölümlerin üç katına çıkacağı tahmini bile sorunun büyüklüğünü tam anlamıyla yansıtmıyor. Ayrıca, aşırı sıcaklıkların, düşük ve kötüleşen zihinsel sağlık ile de bağlantılı olduğuna dair bulguların olduğunu da biliyoruz.
Dolaylı Etkiler ve Kayıplar
Bir de iklim değişikliğinin dolaylı etkileri var ki, bunlar gezegenin belirli bölgelerini farklı şekillerde etkiliyor. Örneğin, aşırı sıcaklık olayları tarım ürünlerine ciddi zarar vererek kıtlığa yol açabilir. Türkiye'de yakın geçmişte yaşadığımız orman yangınlarının artan sıklığı, gezegenin biyoçeşitliliğinin azalmasına, kritik altyapıların zarar görmesine ve ekonomik darbelere yol açabileceğini zaten gösterdi. Bu tür olaylar, gezegenin genel sağlığı üzerinde zincirleme etkiler yaratan sonuçlar doğurabilir.
Geleceğe Yön Veren Araştırmalar
Araştırmacılar, sıcak ve soğuk hava koşullarına bağlı ölümleri tahmin edebilmek için 854 şehirden elde edilen verileri modellemişler. Bulgular, sıcaklık artışının Avrupa'nın tüm bölgelerinde daha fazla insan ölümüne neden olacağını, ancak en ağır etkinin İspanya, İtalya, Yunanistan gibi Güney Avrupa ülkelerinde ve Fransa'nın bazı bölgelerinde hissedileceğini ortaya koyuyor. Ayrıca, gezegenin 3°C ısınması durumunda, rahatsız edici sıcaklıkların neden olduğu ölümlerin %13,5 oranında artacağı öngörülüyor. Bu, iklim değişikliğinin beklenenden daha ciddi bir çöküşe yol açacağı anlamına geliyor ve bu ölümlerin büyük bir kısmının 85 yaşın üzerindeki bireyler arasında olacağı tahmin ediliyor.
Kaynak:
García-León, David et al. (2024). Temperature-related mortality burden and projected change in 1368 European regions: a modelling study. The Lancet Public Health. 9(9): e644 - e653.
