Açık Radyo'nun 10 yıllık Serüveni:
Açık Radyo Nedir?
Yapısı
13 Kasım 1995'te yayına geçen Açık Radyo, İstanbul ve çevresine yayın yapan "bölgesel" bir radyo istasyonu. Ayrıca, 92 ortaklı bir Anonim Şirket. Ama, kâr amacı gütmeyen kuruluşlar gibi çalışıyor. Üç aşağı-beş yukarı eşit pay sahibi 92 ortağı olan bir kolektif. Hissedarların her birinde "ortaklık belgesi" olarak Abidin Dino'nun –1'den 100'e kadar numaralanmış –"Tuğralar" serisi litografilerinden biri var. Arkasında şu ibare yer alıyor:
"Özgür, Bağımsız, Demokratik" Haysiyetli, Duyarlı ve Sıradışı bir radyo kurma projesine 1995'te verdiğiniz desteğin Türkiye'de yeni projelere örnek olması dileğiyle..."
Faaliyetlerinde kâr amacı gütmeyen bir şirket olan Açık Radyo hiçbir çıkar ve sermaye grubuna bağlı değil. Çoğulcu demokrasi, hukukun üstünlüğü, temel insan hak ve özgürlükleri dışında hiçbir "ideoloji"ye de bağlı değil. Dolayısıyla, bağımsız. Hatta, büyük para ve güç odaklarının sahipliği altında boğulan bir medya ortamında Türkiye'nin – ve belki de dünyanın – ender bağımsız yayın organlarından biri olduğu da söylenebilir.
Şiarı
"Kâinatın tüm seslerine, renklerine ve titreşimlerine Açık Radyo"
Programcıları
Açık Radyo'nun 10 yıllık yayın hayatı içinde toplumun çeşitli kesimlerinden, meslek dallarından gelen, hatta kimi işsizler kategorisine giren ve yaşları 10 ile 75 arasında değişen 728insan burada 698program yaptı.
Haftada 7 gün 24 saat yayın yapan radyoda her hafta 154 programcı, 122 ayrı program yapıyor. Konuklarımızla birlikte, her hafta Açık Radyo stüdyo ve koridorlarına 250 kişiyi sığdırdığımız ve bu insanların "curcuna"ya katkıda bulunmasına önayak olduğumuz söylenebilir.
Şu âna dek yayın yapmış ve/ya hâlen yapmakta olan programcıların bazıları dünyanın dört bir yanından geliyor; Pasaportları itibariyle: Alman, Amerikalı, Britanyalı, Bulgar, Dominikli, Fransız, İranlı, İspanyol, Kanadalı, Kostarikalı, Lübnanlı, Sudanlı, Yunanlı...
Açık Radyo programcılarının ortak özelliği, tümünün gönüllü olması. Yani hiçbiri, herhangi bir ücret almadan çalışıyor. Bu da, bilebildiğimiz kadarıyla, dünyada benzerine çok sık rastlanmayan bir olgu.
Açık Radyo'da bir kişi ölümünden sonra 6,5 yıl boyunca program yaptı (ailesinden izin alınarak); bir kişi de doğumundan önce 6 ay boyunca program yaptı (kendisinden izin alınmadan).
Bazı Konukları
Açık Radyo'da 10 yıl içinde yaklaşık 10,000'i aşkın konuk ağırlandı. Noam Chomsky'den Richard Falk'a, Arundhati Roy'dan Robert Fisk'e,Joseph Stiglitz'den Dani Rodrik'e, Thomas Friedman'dan Daniel Pipes'a, Hasan Cemal'den Can Dündar'a, Daniel Amit'ten Uri Avnery'ye, Gilberto Gil'den Tania Maria'ya, Mike Stoller'dan Hal David'e, Füruzan'dan Muhibbe Darga'ya, Fredrick Jameson'dan Thomas Pogge'ye, Vandana Shiva'dan Meena Seshu'ya, Yaşar Kemal'den Çetin Altan'a, M.Ali Talat'tan Bakır Çağlar'a, Çağlar Keyder'den Şevket Pamuk'a, İbrahim Ferrer'den Bertrand Cantat'ya, Sue Mingus'tan Susana Baca'ya, Ajda Pekkan'dan Nil Karaibrahimgil'e, Cem Boyner'den Bülent Eczacıbaşı'na, Tarık Ali'den José Bové'ye, George Soros'tan Michael Albert'a, Ahmet Yüksel Özemre'den Atilla Kıyat'a, Burhan Doğançay'dan Mehmet Güleryüz'e, Tomris Uyar'danVüs'at O. Bener'e, Aykut Barka'dan Celal Şengör'e, Haluk Bilginer'den Kenan Işık'a, Aykut Kocaman'dan Simon Kooper'a, Ornette Coleman'dan Bonnie Prince Billy'ye, Arif Mardin'den Ahmet Ertegün'e, Niyazi Sayın'dan Nevzat Atlığ'a, İnci Çayırlı'dan Münip Utandı'ya, Kâzım Koyuncu'dan Bülent Ortaçgil'e, Susan Buck-Morss'tan Elizabeth Provinelli'ye, John Zerzan'dan James Petras'a, Wolfgang Sachs'tan Lisa Franzetta'ya, Joel Kovel'den David Barsamian'a, Bertrand Tavernier'den Ulaş İnaç'a, Thierry 'Titi' Robin'den İnti İllimani'ye, Charlie Haden'dan Toots Thielemans'a, Stefanos Yerasimos'tan John Berger'a, Semih Balcıoğlu'ndan Piyale Madra'ya, Harun Tekin'den Aylin Aslım'a, Dave Clark'tan Peaches'a... İşkenceciden işkence kurbanına, AIDS'li'den travestiye, 3 yaşındaki genç biniciden 93 yaşındaki tecrübeli müzisyene, otistikten genetik bilimciye, TESEV'den TEGEV'e, KADER'den KAMER'e, Amnesty'den Greenpeace'e, onsene boyunca, her gün en az üç konuk....
Çalışanları
Halen Açık Radyo'nun 26 profesyonel çalışanı var. İdari ve teknik işleri yürüten bu kadronun yaş ortalaması: 33.
Uluslararası Bağları
Açık Radyo, Avrupa'nın 4 radyosu, Nova/Paris, Multikulti/Berlin, Mavi Tuna/Viyana, Radio 3/Varşova ile dünya müziği ve internet konularında ortak projeler ve birçok "program değiş tokuşu" yürüttü. Halen sürdürdüğü bir saatlik özel dünya müziği kuşağı RBB Multikulti Berlin, VDR Funkhaus, Radio Sweden P 6, Europa Köln ve Radio Bremen radyolarında da yayınlanıyor. Açık Radyo, Uluslararası Fransız Radyosu (RFI) ile dünya müziği konusunda işbirliğini sürdürüyor.
Genel Sadası
Haber + Müzik + Kişilik'ten oluşuyor.
Sözel Program Konularından Bazıları
Haber ve yorum, genel kültür, felsefe, dil, çevre, ekoloji, sivil toplum, kadın, çocuk, gençlik, üniversite, gönüllülük, İstanbul, Avrupa, Akdeniz, Anadolu, haklar, hukuk, barış hareketleri, savaş tarihi, tarih, matematik, bilim, teknoloji, bilim-kurgu, mitoloji, antropoloji, ekonomi, politik ekonomi, meteoroloji, yerel yönetim, tasarım, mimari, dünya hikâyeleri, edebiyat, şiir, kitaplar, dergiler, drama, sinema, tiyatro, plastik sanatlar, şehircilik, müzecilik, iletişim, bilişim, internet, televizyon, psikiyatri, trafik, iş dünyası, çalışma hayatı, reklamcılık, tüketim toplumu, sağlık, beslenme, mutfak, şarap, ekmek, zeytinyağı, kahve, futbol, spor, doğa, gezi, amatör havacılık, atçılık, deniz ve yelkencilik, deprem ve afetler...
Müzik Programlarının "Tür"lerinden Bazıları
Dünya Müziği, Caz, Blues, Rock, "Oldies", Folk, Klasik Batı Müziği, Klasik öncesi dönem müzikleri, Ortaçağ müzikleri, Troubadour müzikleri, Opera, Osmanlı-Türk Müziği, Türk Halk Müziği, Rebetiko, Sefarad şarkıları, Chanson, Reggae, Dub, Rap, Hip Hop, Latin, Brezilya, Küba, Operet, Müzikal, Techno... Sovyet, İskandinav, Amerikan, İngiliz, Fransız, Rus Senfonileri... Müzik aletleri üzerine yıllarca süren ayrı özel programlar: İnsan sesi, Viola da Gamba, Çello, Piyano, Gitar, Klarnet...
Radyo Belgeselleri'nden Bazıları
"Amma Hikâye" (Dünya ve Türk edebiyatından seçme hikâyeler – 3 sene) Andersen 200 yaşında (26 hafta - devam ediyor);Bach 250. ölüm yıldönümünde(4,5 yıl); Barok (1 yıl), Beatles (6 ay/104 saat), Berlioz 200 yaşında(6 ay), Borges (6 ay), Brel 25. ölüm yıldönümünde (6 ay), Binbir Gece Masalları ( 6 ay + 6 ay); Cemal Reşit Rey 100 yaşında(34 hafta), Charlie 'Bird' Parker 50. ölüm yıldönümünde (6 ay), Coltrane (1 ay), Don Quijote 400 Yaşında (32 kısım); Dvorák 100. ölüm yıldönümünde (6 ay), Dylan 60 yaşında(1 yıl), ECM Müzikleri (1 yıl), Ellington 100 yaşında (1 ay), Freud (6 ay),Gödel-Escher-Bach (18 hafta), Gershwin 100 yaşında (1 ay), Guthrie 90 yaşında(4 hafta), Holiday 90 yaşında (6 ay- devam ediyor),Lennon ölümünün 25. yıldönümünde (6 ay – devam ediyor)Mahler 90. ölüm yıldönümünde (1 yıl); Mesut Cemil 100 yaşında (1 hafta), Morrison 30. ölüm yıldönümünde (5 gün), Musıkî Meclisleri (6 ay), Münir Nurettin Selçuk 100 yaşında (4 hafta); Presley ölümünün 25. yıldönümünde (1 ay), Protest/Başkaldırı Müzikleri (6 ay), Radyo Tiyatrosu (yeni başladı); Rus Rock'u (1 yıl), "Sahibinin Sesi" (8 hafta), Selâhattin Pınar (4 hafta), Shakespeare dönemi müzikleri ve oyunları üzerine besteler (6 ay), Skalkottas (17 hafta), Stravinsky (6 ay), Taş Plaklar (1 yıl), Tevfik Fikret ölümünün 90. yıldönümünde (7 hafta),Türk Popu'nun 40 yılı (3 yıl-devam ediyor), Türkiye'de Radyo'nun Sözlü Tarihi (3.5 yıl), Türkiye'de Ses Kayıt Tarihi'nin 100 yılı (4,5 yıl), 'Türk rock'u (1 yıl), Usmanbaş (8 hafta), Weill 100 yaşında ve ölümünün 50. yıldönümünde (1 ay),Yaylı Çalgı Kuartetleri (1 yıl), Zappa (2 yıl)...
Özel Aylar, Haftalar, Günler ve Belgesellerden Bazıları
50. yıldönümünde 6-7 Eylül Olayları, 75. yıldönümünde Sacco ve Vanzetti idamları, 20. yıldönümünde Sabra ve Şatila katliamı, 25. yıldönümünde 12 Eylül darbesi, 1. yıldönümünde 11 Eylül, 30. yıldönümünde 15 -16 Haziran olayları, 1. yıldönümünde 17 AğustosDepremi ("Yer Yarıldı, İçine Girdik"), her yıl Yılsonu Değerlendirme Programları ("Geçen Yılın Ardından"): 1996 – 2004...
1999-2005 yılları arasında özel bayram programlarında kültür, sanat, edebiyat, tarih dünyasının önde gelen simaları arasından 46 konukla ikişer saatlik sohbetler yapılarak bir tür 'sözlü tarih' gerçekleştirildi.
Ayrıca, Açık Radyo 1996'da İstanbul'da gerçekleştirilen uluslararası II.Habitat zirvesi boyunca konferansın "resmi radyosu" olarak Türkçe/İngilizce düzenli özel yayın yaptı.
Bazı İlgi Alanları:
Küresel iklim değişikliği: Açık Radyo, hayatın kaynağı olan doğaya karşı girişilen büyük tecavüze, yani küresel iklim değişikliği tehlikesine karşı uyarı çanlarını ilk günden çalmaya çalıştı. Canlılar âleminin karşı karşıya bulunduğu en büyük tehlikenin, insanın doymak bilmez tüketim iştihasından kaynaklanan küresel ısınma olduğu bilgisini yayına geçtiği günden itibaren bıkmak bilmeden dinleyiciyle paylaştı, insanları buna ve bunun arkasındaki çıkar ve güç odaklarına, bilim ve medya dünyasında bunların hizmetinde çalışanlara karşı harekete geçmeye çağırdı; bunu yapmaya devam ediyor. Bu bağlam içinde Açık Radyo, 2005'te Greenpeace gemisi Anna'dan güneş enerjisiyle naklen canlı yayın yaptı. Bilebildiğimiz kadarıyla Türkiye'de alternatif enerjiyle yapılan ikinci radyo yayını idi bu. (Birincisini de gene Açık Radyo 1998'de, bu sefer Greenpeace'in bir kamyonundan yapmıştı...)
Savaş ve Barış: Açık Radyo, yayına geçtiği gün, Bosna-Hersek'teki savaş devam ediyordu; o da sözü ve müziği ile, altta kalanların yanında oldu. Aylarca Saraybosna'ya bağlanarak "Bosna Günlüğü"nü sürdürdü... Bir tuhaf küreselleşme mantığının doğal sonucu olan şiddeti, sahneye konduğu andan itibaren "izlemeye" koyuldu. Irak'ın ahlâk ve hukuk dışı işgaline belki de dünyada ilk "uyanan" mecralardan biri oldu. Savaş tamtamlarını daha 17 ay öncesinden "okuyup" anlatmaya başladı, "kitle imha silâhları" dosyasındaki tehdidin "imkânsız" olduğu, daha dünya ahalisi raporları öğrenmeden önce bu radyoda söylendi, gelişmeler "barış bandı"dan izlendi ve direnç yansıtılmaya çalışıldı... Bu radyo insanlık tarihinin gördüğü en büyük barış gösterilerinde Londra ve New York'la bağlantıdaydı. Türkiye Cumhuriyet tarihinin en önemli Meclis kararlarından birinin alındığı gün Ankara'da yapılan tarihî kitle gösterisi sırasında Sıhhiye Meydanı'ndaydı: "Tezkere"nin reddine giden süreci "naklen canlı yayın"la o meydandan aktardı. Irak Dünya Mahkemesi'nin İstanbul Nihai Oturumu'nda tarihî Darphane-i Âmire binalarındaydı; tanıklıkları ve Vicdan Jürisi'nin tarihî kararını üç gün boyunca belli periyotlarla naklen canlı yayınla aktardı.
Açık Radyo, dünya barış hareketini, dünya adalet hareketlerini, Dünya Ticaret Örgütü Seattle toplantısını, Cancún toplantısını Dünya Sosyal Forumu, Avrupa Sosyal Forumu Porto Alegre, Mumbai, Cenova, Cenevre toplantılarını, Amerika Halklar Zirvesi'ni, vb. mümkün olduğu oranda "içeriden" ve "gömülü" medyanın dışından izlemeye çalıştı.Hâlen de, sessizliğin koyulaşan perdesini aralamaya çalışarak, izlemesini sürdürmeye uğraşıyor.
Deprem
17 Ağustos 1999'daki Gölcük depreminden itibaren Deprem İletişim Merkezi(ARDİM) olarak yoğun bir faaliyet gösterdi. 60 gün süreyle tüm formatını değiştirip radyoyu kesintisiz bir "telsiz çevrimi"ne dönüştürdü ve ihtiyaçlarla imkânları buluşturan bir köprü olmaya çalıştı. Özellikle bu etkinliği ile, aralarında The New York Times, La Repubblica, Le Figaro, Journal de Genève ve Süddeutsche Zeitung'un da bulunduğu yaklaşık 12 uluslararası gazetede, BBC radyolarında ve Discovery Channel televizyon kanalında "haber" oldu. Açık Radyo'nun deprem ve afetlere hazırlıklılık konusundaki "Altın Saatler" programı da 1999'dan bugüne devam etmekte...
Müzik Şenlikleri
Açık Radyo, 1997 ve 1998'de İstanbul Müzik Şenliği 1 ve 2'yi (Pozitif ile birlikte) düzenledi. Klasik Batı Müziği'nden Halk Müziğine, Dünya Müziğinden Caza, Arabesk'ten Salsa'ya binbir müzik türünün, çocuk etkinliklerinin, uluslararası panellerin, dünya prömiyerlerinin, video gösterilerinin, dans atölyelerinin (toplam 125 etkinlik) yer aldığı şenliklere yaklaşık 10'ar bin biletli izleyici katıldı.
Sergiler
1998'de "Magnum'un Gözünden Dünyada '68", 2000'de "XX.Yüzyılın Portreleri" başlıklı iki büyük fotoğraf sergisinin düzenlenmesine ortak oldu; sergilerin her birini 8'er bin civarında insan gezdi.
Konferans ve Paneller
Açık Radyo ve radyoculuk, medya ve işlevleri, bağımsız medya ve demokrasi, çevre, küresel iklim değişikliği ve küresel adalet, barış, Avrupa Birliği, müzik, vb. üzerine birçok üniversitede (İstanbul, İstanbul Bilgi, İTÜ, Boğaziçi, Galatasaray, Yıldız Teknik, Marmara, Mimar Sinan, Koç, ODTÜ, Gazi, Edirne, Kadir Has, Bahçeşehir,Yeditepe) ve yurt çapında çeşitli kültür merkezlerinde 50'den fazla konferans verildi, panellerde temsil edildi (yılda 5, 2 ayda 1).
Partiler
Her biri ayrı temalı (çingenelerden - country'ye...) 50'den fazla parti düzenlendi.
Yansımalar
Türkiye ve dünya medyasında Açık Radyo'nun kendisi, programcıları, programları ve etkinlikleri üzerine yaklaşık 3,600haber, yazı, röportaj vb. yayımlandı (ayda 30, günde bir haber/değinme). Türkiye'deki belli başlı bütün televizyon kanallarında 50'ye yakın haber-röportaj yapıldı. Açık Radyo üzerine biri yabancı iki belgesel film yapıldı, bir diğeri hazırlanıyor; bir master tezi hazırlanıyor. Açık Radyo en az 3 roman, 1 araştırma kitabı ve 1 polisiyede konu edildi. Ayrıca Açık Radyo'da yapılan programlardan birçok "kaynak kitap" doğdu.
Ödüller
1995 Kasım - 2005 Kasım tarihleri arasındaki 10 yıllık yayın süresi içinde Açık Radyo 22 ödüle lâyık görüldü. Bazıları şunlar: 2005:Yılın Bölgesel Radyosu, (Radyo Televizyon Gazeteciler Derneği); 2005 –Yerel Radyo dalında Trodsa Medya Özel Ödülü (Trafik ve Yol Güvenliği İçin Toplu Bilinçlendirme...); 2004'ün en "hasları" özel ödülü (Kadir Has Üniversitesi); 2003 – Yılın En İyi Radyo Programı (Türkiye Gazeteciler Cemiyeti); 2002 – Yılın En İyi Radyosu (Çağdaş Gazeteciler Derneği) 2001 – Yılın En Başarılı Radyosu (İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi); 2000 – Yılın En Beğenilen Radyo Kanalı (Marmara Üniversitesi İletişim Fak.); Türkçe'yi en iyi kullanan radyo ve programcılar dalında 2 ödül (2001/2000); Bilişim ve Bilgisayar Medya dalında 4 ödül (1996, 97, 98, 99); Sedat Simavi Radyo programı ödülleri (2 ödül: 1998;1997); Sağlık dalında 3 ödül (İstanbul Tabipler odası 2004,1999) Türk Tabipler Birliği 2000)...
İnternet'te Açık Radyo
Açık Radyo Sitesi: Açık Radyo, yeryüzünde internetin yeni yeni yaygınlaşmaya başladığı bir tarihte (bütün dünyada kullanıcı sayısının yalnızca birkaç on milyon civarında olduğu)1997 yılı başında internet üzerinden yayınlanmaya başladı. Açık Radyo'nun internet sitesi (www.acikradyo.com ve www.acikradyo.com.tr), program ve programcılar, yayın akışı ve radyonun genel yapısı hakkında temel bilgileri içeriyor. 11 Mayıs 2000 tarihinden bu yana Açık
