Açık Gazete: 7 Şubat 2017

Ekonomi ve teknoloji haberlerine yoğunlaşıyoruz bugün.

İlk durağımız başkent. Ankara’da yapılan Güvenli İnternet Günü programında Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanı Ahmet Arslan güvenli internetin ve güvenli internet gününün önemini anlatmış. Program sunucusu robot Sanbot konuşmanın bir yerinde araya girip bakanı uzun konuşmaması konusunda uyarmış. Bakan da Robotun bu sözlerinden alınmış ve dinleyicilere şikâyet etmiş.

Tam bu esnada robot Sanbot robotik bir sesle sormuş: “Sen neden bahsediyorsun?” Bakan buna kızmış ve “Değerli arkadaşlar...” demiş. “Kontrol görevini hangi arkadaşımız yerine getiriyorsa gereğini yapın lütfen!” Değerli arkadaşlar gereğini yapmış. Bakanın konuşmasına daha fazla müdahale etmemesi için önce mikrofonu kapatılan “dişi robot” Sanbot, sonra da “formatlanarak” etkisiz hale getirilmiş. (Sputnik, Sözcü, Hürriyet)

***

Ankara’dan uzay’a. ABD merkezli uzay aracı ve roket üreticisi SpaceX şirketinin kurucusu Elon Musk'ın girişimiyle dünyanın en güçlü roketi Florida eyaletindeki Kennedy Uzay Üssü'nden uzaya fırlatılmış. ABD'nin 45 yıl önce gerçekleştirdiği aya giden ilk insanlı uçuştan bu yana ilk kez bu büyüklükte ve güçte bir roket uzaya gönderiliyormuş. Ağır Şahin (Falcon Heavy) isimli roket, ayrıca Musk'ın Tesla spor arabasını da uzaya taşımış. Kırmızı spor arabanın sürücü koltuğuna beyaz astronot giysileri giyen Starman (YıldızAdam) isimli cansız bir manken oturtulmuş. Araba Mars'ın yörüngesine yerleştirilirken, radyosu David Bowie'nin Space Oddity şarkısını çalmaya ayarlanmış.

BBC’nin büyük başarı olarak lanse ettiği bu tarihî âna ilişkin olarak "Çılgın şeyler gerçek olabiliyor" şeklinde çok çılgın bir yorum yapan işadamı Musk, "Araba dünyadan 400 milyon kilometre uzağa gidecek ve saniyede 11 kilometre yapıyor olacak. Yörüngede bir kaç yüz milyon hatta milyarlarca yıl kalacağını tahmin ediyoruz" demiş.

YıldızAdam, canlılar âleminin iklim felaketi yüzünden 32 yıl içinde büyük ölçüde yokolma ihtimali üzerinde duran bilim insanlarının açıklamalarını anlaşılan hiç duymamış olan Musk’ın bu absürd sözleri karşısında “Sen neden bahsediyorsun?” diye sormamış, çünkü o bir cansız mankenmiş.

Gökbilim tutkunları ise, YouTube'da canlı verilen görüntülerle cansız manken Starman ve Tesla aracının uzayın derinliklerindeki bu anlamsız yolculuğunu izlerken, cansız mankenin kırmızı spor arabadakı uzay yolculuğunu binlerce kişi Florida kıyılarından canlı canlı izlemiş.

Bu muazzam beşeri başarıyı biraz kıskandığı anlaşılan yeryüzünün en zengin adamı perakendeci Jeff Bezos (Amazon.com'un kurucusu) da Yeni Glenn adını verdiği güçlü bir roket üstünde çalıştığını açıklamış. Önümüzdeki 20 yıl içinde yeryüzünün 1 trilyon dolarlık servete sahip belki de ilk insan olması beklenen başarılı yatırımcı, ayrıca daha da güçlü Yeni Armstrong adında bir roketin de geliştirildiğini söylemiş. (BBC Türkçe, Guardian)

***

ABD’de duraklayalım. Perakende devi Amazon, çalışanların el hareketlerini izleyecek bir tür bileklik için iki patent almış. Bilekliği takan çalışanın tüm hareketleri izlenebileceği gibi planlı iş dışında bir iş yaptığında bilekliğe “titreşim” gönderilecek. Elektronik kelepçeye benzetilen bileklik büyük tartışmaları da beraberinde getirmişse de, Amazon bunu kabul etmiyor ve önemli “zaman tasarrufu” sağlanacağını savunuyormuş.

Bileğe takılacak cihaz “teorik olarak” çalışanların el hareketleri ile stoklardaki ürün arasındaki ilişkiyi izlemek üzere tasarlanmış. “Bileklik” ya da “kelepçe” olarak adlandırılan yeni teknolojinin, farklı ülkelerdeki 70 depoda kullanıma sokulması bekleniyormuş

Ultrasonik dalga ve radyo yayını ile çalışacak bileklikler “dokunsal geri bildirim” yöntemini kullanarak, depo çalışanını yönlendirecek. Örneğin yanlış kutunun alınması ya da doğru ürüne yaklaşılması durumunda belirli titreşimler gönderebilecekmiş. Bu teknolojinin geliştirilmesi halinde şirketlerin kendi çalışanlarının tümü üzerinde neredeyse mutlak bir kontrole sahip olması kesin gibi.

Amazon, işçilerini sürekli daha fazla çalışmaya zorlayan yüksek hedefler koyması, tuvalet molalarını kısıtlaması, paketleme konusunda ağır kotalar uygulaması nedeniyle sıklıkla eleştiriliyormuş. Örneğin Kasım 2017’de İngiltere Essex’teki depoya çalışan olarak giren gizli bir muhabir, dakikada en az iki paketleme yapmayan işçilerin kovulma tehlikesiyle karşı karşıya kaldıklarını ortaya çıkarmış.

Geceleri firmanın bir deposunda çalışan genç bir adamsa, saatte 250 paketi belli arabalara yerleştirmekle yükümlü olduğunu anlatmış. Yaptığı işin acayip tekrarcı, sıkıcı, antisosyal ve yabancılaştırıcı niteliğini de şöyle betimlemiş: “Kim olduğumu unutup gitmişim sanki. Dünyada temel iletişimim robotlarla oluyor.” Ve düşünün, delikanlı bunu daha “titreşimli bileklik” uygulaması başlamadan önce söylüyor!

Çalışanların bu şekilde izlenmesinin önünde yasal bir engel bulunmadığı belirtiliyormuş. Şirket daha önce ABD’de çalışanları tarafından açılan davaları kazanmayı başarmış. Bunlardan en dikkat çekeni, Amazon’un işçilerin tuvalet kullanımına dahi sınırlama getirirken, depo çalışanlarını mesai saatleri dışında her gün yaklaşık 25 dakika beklemeye zorlamasıymış. İşçiler her vardiya sonrası yapılan üst araması için sırada geçirdikleri süre için ödeme yapılmasını talep etmişlerse de, ABD Yüksek Mahkemesi bu talebi reddetmiş. (Sputnik, Gazete Duvar, Guardian)

Sanbot gibi şahane bir robot arıyoruz şimdi. Bezos’a, Yükse yargıçlara, sistemin muktedir elitlerine o robotik sesiyle seslenecek: “Sen neden bahsediyorsun?” diyecek.

Ha, bir de, asla yeni format kabul etmeyecek.

Vakanüvis ÖM